Rozporządzenie określa:         1) tryb kierowania do komisji lekarskiej podległej ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, zwanej dalej „komi- sją lekarską”, żołnierzy, którzy do dnia 31 grudnia 2001 r. pełnili służbę w jednostkach wojskowych podporządkowa- nych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych lub po tym dniu pozostawali w dyspozycji tego ministra, zwa- nych dalej „żołnierzami”, sposób ustalania uszczerbku na zdrowiu żołnierzy wskutek wypadku lub choroby oraz związku ich śmierci ze służbą wojskową wskutek wypadku lub choroby, jak również sposób ustalania zwiększenia uszczerbku na zdrowiu, terminy badań lekarskich, tryb kierowania na te badania;         2) niezbędną dokumentację lekarską i inne dokumenty, w tym dotyczące przebiegu i warunków służby wojskowej żoł- nierzy, mogące stanowić podstawę orzeczenia komisji lekarskiej;         3) wykaz norm oceny uszczerbku na zdrowiu oraz wzór skierowania do komisji lekarskiej.

    1. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, zwany dalej „podmiotem kierującym”, kieruje niezwłocznie żołnie- rza, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku pozostającego w związku z pełnie- niem służby wojskowej lub choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami tej służby, do komisji lekarskiej na badania lekarskie.     2. Podmiot kierujący, kierując żołnierza do komisji lekarskiej, przekazuje tej komisji wyciąg z przebiegu służby woj- skowej żołnierza oraz inne informacje i dokumenty, które dotyczą wypadku lub choroby żołnierza i mogą mieć znaczenie dla ustalenia związku wypadku lub choroby ze służbą wojskową, oraz określa termin badania lekarskiego.     3. Na wniosek przewodniczącego komisji lekarskiej podmiot kierujący przekazuje komisji lekarskiej inne dokumenty niezbędne do wydania orzeczenia.     4. Przekazanie dokumentów, o których mowa w ust. 2 i 3, zawierających dane osobowe następuje w sposób zapewnia- jący ochronę tych danych.

Wzór skierowania do komisji lekarskiej jest określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia.         1) Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji kieruje działem administracji rządowej – sprawy wewnętrzne, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (Dz. U. poz. 2264).

    1. Komisja lekarska po otrzymaniu skierowania, o którym mowa w § 3, wyznacza datę badania lekarskiego i zawia- damia o tym podmiot kierujący oraz żołnierza.     2. Komisja lekarska może skierować żołnierza na badanie specjalistyczne oraz zlecić wykonanie badań dodatkowych w wyznaczonym terminie.

Komisja lekarska orzeka na podstawie:         1) wyciągu z przebiegu służby wojskowej z teczki akt personalnych żołnierza;         2) opinii służbowo ‑lekarskiej uwzględniającej dane dotyczące stanu zdrowia żołnierza w czasie pełnienia przez niego służby wojskowej oraz warunków uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach służbowych zajmowa- nych przez żołnierza;         3) historii chorób z leczenia ambulatoryjnego i szpitalnego;         4) wyników pomiarów czynników szkodliwych występujących w środowisku służby wojskowej;         5) książki zdrowia żołnierza;         6) protokołu powypadkowego.

    1. Komisja lekarska wydaje orzeczenie o stopniu uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku pozostającego w związ- ku z pełnieniem służby wojskowej albo choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami tej służby po zakończeniu leczenia.     2. Orzeczenie, o którym mowa w ust. 1, może być wydane również przed zakończeniem leczenia, jeżeli uszczerbek na zdrowiu jest niewątpliwy.

    1. Stopień uszczerbku na zdrowiu ustala się w procentach, według stanu zdrowia żołnierza w dniu wydania orzecze- nia, na podstawie wykazu norm oceny uszczerbku na zdrowiu, w następujący sposób:         1) jeżeli nastąpiły utrata lub uszkodzenie organu, narządu albo układu, których funkcje były już upośledzone przed wy- padkiem lub chorobą, stopień uszczerbku na zdrowiu określa się jako różnicę między stopniem uszczerbku na zdrowiu po wypadku lub po przebyciu choroby a stopniem upośledzenia istniejącego wcześniej; jeżeli nie jest możliwe okreś‑ lenie, w jakim stopniu funkcje organu, narządu albo układu były upośledzone przed wypadkiem lub chorobą, przyjmu- je się, że upośledzenia nie było;         2) jeżeli nastąpiły wielomiejscowe uszkodzenia kończyny lub jej części, stopień uszczerbku na zdrowiu określa się jako sumę procentów uszczerbku ustalonych dla poszczególnych uszkodzeń, która nie może być wyższa niż procent uszczerbku przewidziany w przypadku utraty uszkodzonej kończyny lub jej części;         3) jeżeli wypadek lub choroba spowodowały uszkodzenie kilku kończyn, narządów albo układów, ogólny stopień uszczerbku na zdrowiu określa się jako sumę procentów uszczerbku ustalonych dla poszczególnych uszkodzeń, która nie może przekraczać 100%;         4) jeżeli procent uszczerbku na zdrowiu jest podany w wykazie norm oceny uszczerbku na zdrowiu z określeniem granic, przy ustalaniu stopnia uszczerbku na zdrowiu bierze się pod uwagę obraz kliniczny, stopień uszkodzenia organu, na- rządu albo układu oraz towarzyszące mu powikłania;         5) jeżeli dla danego przypadku nie ma odpowiedniej pozycji w wykazie norm oceny uszczerbku na zdrowiu, ocenia się ten przypadek według pozycji najbardziej zbliżonej; można przy tym ustalić stopień uszczerbku na zdrowiu jako pro- cent niższy lub wyższy od przewidywanej normy oceny w danej pozycji w zależności od różnicy między stanem ocenianym a stanem przewidzianym w odpowiedniej pozycji tego wykazu.     2. Wykaz norm oceny uszczerbku na zdrowiu jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia.

    1. Związek śmierci ze służbą wojskową wskutek wypadku ustala się na podstawie akt postępowania powypadkowe- go i dokumentacji medycznej.     2. Związek śmierci ze służbą wojskową wskutek choroby ustala się na podstawie dokumentacji medycznej oraz doku- mentów, o których mowa w § 5 pkt 1–5.

Przepisy § 5–8 stosuje się odpowiednio do orzekania o zwiększeniu stopnia uszczerbku na zdrowiu wskutek wypad- ku pozostającego w związku z pełnieniem służby wojskowej albo choroby powstałej w związku ze szczególnymi właści- wościami lub warunkami tej służby.

Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.2) Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji: wz. B. Poboży         2) Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 kwietnia 2019 r. w sprawie ustalania stopnia uszczerbku na zdrowiu żołnierzy, którzy pełnili służbę w jednostkach wojskowych podporządko- wanych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, oraz związku ich śmierci z czynną służbą wojskową wskutek wypadku lub choroby (Dz. U. poz. 977), które traci moc z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia zgodnie z art. 822 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. poz. 2305 oraz z 2023 r. poz. 347 i 641). Załączniki do rozporządzenia MinistZraał ąSczpnriakwi d oW roezwponrzęątdrzzennyiac Mh iin iAstrdam Spirnaiws tWraecwjin ętrznych i Administracji z dnia 3 lipca 2023 r. (Dz. U. poz. 1423) z dnia 3 lipca 2023 r. (Dz. U. poz. ….) Załącznik nr 1 Załącznik nr 1 WZÓR WZÓR ………………………. (pieczęć nagłówkowa) ………………………. (miejscowość, data) SKIEROWANIE do ……………...…………………………………………………………………………………………. (nazwa i adres komisji lekarskiej podległej ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych) w celu: …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………     1. Stopień wojskowy, imię i nazwisko: .....................................................................................................     2. Numer PESEL: ......................................................................................................................................     3. Adres zamieszkania: .............................................................................................................................. (województwo, miejscowość, kod pocztowy, ulica, nr domu)     4. Ostatni przydział służbowy: …………………………………………………………………..……… (jednostka, zajmowane stanowisko)     5. Data wstąpienia do służby wojskowej: …………………...……………………………………..…….     6. Data zwolnienia ze służby wojskowej: …………………………………………………..……...…….     7. Nazwa wojskowego centrum rekrutacji właściwego w sprawach ewidencji wojskowej: ……………. ………………………………………………………………………………………………………...     8. Rozpoznanie lekarskie (w miarę możliwości): ……...……………………..………………………. ………………………………………………………………………………………………………...     9. Załączniki: ...…………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………………………...     10. Uwagi: ..…...………………………………………………………………………………………..... ………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………. (imienna pieczątka i podpis podmiotu kierującego) Załącznik nr 2 Załącznik nr 2 WYKAZ NORM OCENY USZCZERBKU NA ZDROWIU WYKAZ NORM OCENY USZCZERBKU NA ZDROWIU Poz. Treść Procent uszczerbku na zdrowiu USZKODZENIA GŁOWY 1 Uszkodzenie skóry, powłok czaszki (bez uszkodzeń kostnych)         1) blizny rozległe (powyżej 5 cm długości lub 2,5 cm²), szpecące, 1–10 ściągające w zależności od rozmiaru, widoczności, tkliwości         2) utrata skóry owłosionej             a) oskalpowanie poniżej 25% powierzchni skóry owłosionej 1–10             b) oskalpowanie od 25% do 75% powierzchni skóry owłosionej 11–20             c) oskalpowanie powyżej 75% powierzchni skóry owłosionej 21–30 Uwaga W przypadku skutecznej replantacji skalpu lub uzupełnienia ubytku skóry owłosionej przeszczepem skóry oraz odtworzenia własnego owłosienia ocenia się według poz. 1 pkt 1. 2 Uszkodzenie kości sklepienia i podstawy czaszki w zależności 1–10 od rozległości obrażeń, wgłobień, fragmentacji 3 Ubytki w kościach sklepienia czaszki o łącznej powierzchni w zależności od rozmiarów         1) poniżej 10 cm² 1–10         2) od 10 do 50 cm² 11–15         3) powyżej 50 cm² 16–25 Uwaga Jeżeli powstały ubytek kości został uzupełniony operacją plastyczną z dobrym efektem, stopień uszczerbku na zdrowiu, oceniony według powyższej zasady, zmniejsza się o połowę. Jeżeli przy uszkodzeniach i ubytkach kości czaszki (poz. 2 i 3) występują jednocześnie uszkodzenia powłok czaszki (poz. 1), osobno ocenia się stopień uszczerbku za uszkodzenia lub ubytki kości według poz. 2 lub 3 i osobno za uszkodzenia powłok czaszki według poz. 1. 4 Nawracający płynotok uszny lub nosowy, przewlekłe 1–15 zapalenie kości, ropowica podczepcowa leczona operacyjnie – uznane jako utrwalone, utrzymujące się mimo prawidłowego leczenia, powikłania towarzyszące uszkodzeniom wymienionym w poz. 1, 2, 3 – ocenia się dodatkowo w zależności od rodzaju i stopnia powikłań 5 Porażenia i niedowłady pochodzenia mózgowego lub rdzeniowego (uwzględniając skalę Lovetta lub skalę Ashwortha)         1) porażenie połowicze, porażenie kończyn dolnych uniemożliwiające 100 samodzielne stanie i chodzenie (0–1° według skali Lovetta lub 4° według skali Ashwortha)         2) głęboki niedowład połowiczy lub obu kończyn dolnych 60–80 znacznie utrudniający sprawność kończyn (2–3° według skali Lovetta lub 3° według skali Ashwortha)         3) średniego stopnia niedowład połowiczy lub niedowład obu 40–60 kończyn dolnych (3–4o według skali Lovetta lub 3–2° według skali Ashwortha)         4) nieznacznego stopnia (niewielki, dyskretny) niedowład połowiczy 5–35 lub obu kończyn dolnych (4–5° według skali Lovetta lub 1° według skali Ashwortha), dyskretny deficyt siły przy obecności zaburzeń napięcia mięśniowego, niedostatecznej precyzji ruchów         5) porażenie kończyny górnej (0–1° według skali Lovetta lub 4° według skali Ashwortha) z niedowładem kończyny dolnej (3–4° według skali Lovetta lub 3° według skali Ashwortha)             a) dominującej 70–90             b) niedominującej 60–80         6) niedowład kończyny górnej (3–4° według skali Lovetta lub 3–2° według skali Ashwortha) z porażeniem kończyny dolnej (0–1° według skali Lovetta lub 4° według skali Ashwortha)             a) dominującej 70–90             b) niedominującej 60–80         7) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny górnej (0–1° według skali Lovetta lub 4° według skali Ashwortha)             a) dominującej 50–60             b) niedominującej 40–50         8) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny górnej (2–3° według skali Lovetta lub 3–2° według skali Ashwortha)             a) dominującej 30–50             b) niedominującej 20–40         9) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny górnej (3–4° według skali Lovetta lub 3–2° według skali Ashwortha)             a) dominującej 10–30             b) niedominującej 5–20         10) monoparezy/monoplegie pochodzenia ośrodkowego dotyczące 40–50 kończyny dolnej (0–1° według skali Lovetta lub 4° według skali Ashwortha)         11) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny 25–40 dolnej (2–3° według skali Lovetta lub 3° według skali Ashwortha)         12) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny 15–25 dolnej (3–4° według skali Lovetta lub 3–2° według skali Ashwortha)         13) monoparezy pochodzenia ośrodkowego dotyczące kończyny 5–15 dolnej (4–5° według skali Lovetta lub 1+–1° według skali Ashwortha) Uwaga W przypadku współistnienia zaburzeń mowy pochodzenia ośrodkowego ocenia się dodatkowo według poz. 11, uwzględniając, że całkowity uszczerbek na zdrowiu z tytułu uszkodzenia mózgu nie może przekroczyć 100%. W przypadku różnicy w nasileniu niedowładu między kończynami dolnymi ocenia się według poz. 5 pkt 10–13 oddzielnie dla każdej kończyny. SKALA LOVETTA 0º – brak czynnego skurczu mięśnia – brak siły mięśniowej. 1º – ślad czynnego skurczu mięśnia – 5% prawidłowej siły mięśniowej. 2º – wyraźny skurcz mięśnia i zdolność wykonania ruchu przy pomocy i odciążeniu odcinka ruchomego – 20% prawidłowej siły mięśniowej. 3º – zdolność do wykonywania ruchu czynnego samodzielnego z pokonaniem ciężkości danego odcinka – 50% prawidłowej siły mięśniowej. 4º – zdolność do wykonania czynnego ruchu z pewnym oporem – 80% prawidłowej siły mięśniowej. 5º – prawidłowa siła, tj. zdolność wykonywania czynnego ruchu z pełnym oporem – 100% prawidłowej siły mięśniowej. SKALA ASHWORTHA jest skalą oceniającą spastyczność według stopni 0–4, natomiast w skali rozszerzonej wprowadzono stopień 1+ 0º – brak wzmożonego napięcia mięśniowego. 1º – nieznaczny/minimalny wzrost napięcia mięśniowego występujący w trakcie zgięcia lub prostowania kończyny w końcowym zakresie ruchu. 1+º – nieznaczne zwiększenie napięcia mięśniowego wyczuwalne jako opór i zwolnienie w końcowej fazie ruchu (opór o typie scyzorykowym). 2º – bardziej zaznaczony wzrost napięcia mięśniowego podczas całego ruchu, ale nieutrudniający ruchu; dotknięta część łatwo poddaje się zginaniu. 3º – wyraźny wzrost napięcia mięśniowego, ruch bierny trudny do wykonania. 4º – kończyna usztywniona w zgięciu lub w wyproście, sztywność badanego odcinka podczas zgięcia i prostowania. 6 Zespoły pozapiramidowe         1) utrwalony zespół pozapiramidowy znacznie utrudniający 100 sprawność ustroju i wymagający opieki drugiej osoby         2) znacznego stopnia zespół pozapiramidowy utrudniający 41–80 sprawność ustroju i samoobsługę, niewymagający opieki drugiej osoby         3) średniego stopnia zespół pozapiramidowy utrudniający 21–40 sprawność ustroju i samoobsługę         4) nieznacznego stopnia zespół pozapiramidowy utrudniający 11–20 sprawność ustroju         5) zaznaczony zespół pozapiramidowy 5–10 7 Zaburzenia równowagi i zaburzenia sprawności ruchowej (ataksja, dysmetria) pochodzenia centralnego, zespoły móżdżkowe         1) uniemożliwiające chodzenie i samodzielne funkcjonowanie 100         2) utrudniające w dużym stopniu chodzenie i sprawność ruchową 41–80         3) utrudniające w miernym stopniu chodzenie i sprawność 11–40 ruchową         4) utrudniające w niewielkim stopniu chodzenie i sprawność 1–10 ruchową, dyskretne upośledzenie zborności i precyzji ruchów 8 Padaczka jako izolowane następstwo uszkodzenia mózgu         1) padaczka z bardzo częstymi napadami (z utratą świadomości) – 31–40 3 napady w tygodniu i więcej         2) padaczka z napadami – powyżej 2 na miesiąc 21–30         3) padaczka z napadami – 2 i mniej na miesiąc 11–20         4) padaczka z napadami o różnej morfologii – bez utrat 5–15 przytomności Uwaga Podstawą rozpoznania padaczki są: powtarzające się napady padaczkowe, typowe zmiany EEG, dokumentacja ambulatoryjna względnie szpitalna potwierdzające rozpoznanie, ustalone rozpoznanie przez lekarza leczącego (podejrzenie padaczki jest niewystarczające do uznania uszczerbku z tego tytułu). Ocena częstości napadów po leczeniu. W przypadku współistnienia padaczki z innymi objawami organicznego uszkodzenia mózgu ocenia się według poz. 9. 9 Zaburzenia neurologiczne i psychiczne spowodowane organicznym uszkodzeniem mózgu (encefalopatie) w zależności od stopnia zaburzeń neurologicznych i psychicznych         1) ciężkie zaburzenia psychiczne i neurologiczne utrudniające 80–100 znacznie lub uniemożliwiające samodzielną egzystencję         2) encefalopatia ze znacznymi zmianami charakterologicznymi 50–80 lub dużym deficytem neurologicznym1)         3) encefalopatia ze zmianami charakterologicznymi lub 25–50 deficytem neurologicznym o średnim nasileniu1)         4) encefalopatia z niewielkimi zmianami charakterologicznymi 10–25 lub niewielkim deficytem neurologicznym1)         1) Możliwość wystąpienia co najmniej jednego następstwa zaburzenia. W przypadku jednoczesnego wystąpienia wszystkich wymienionych w przepisie następstw zaburzeń ocenia się je według najwyższej wartości procentowego uszczerbku na zdrowiu. Uwaga Rozpoznanie encefalopatii potwierdza się występowaniem trwałego deficytu w stanie neurologicznym i psychicznym, udokumentowanym badaniem neurologicznym, psychiatrycznym, psychologicznym, testami psychologicznymi, np. tzw. triady psychoorganicznej i innych, oraz zmianami w obrazie EEG, TK(CT) lub RM(NMR). 10 Zaburzenia adaptacyjne, nerwice, tzw. zespoły cerebrasteniczne i inne utrwalone skargi subiektywne powstałe w następstwie urazów czaszkowo-mózgowych         1) utrwalone skargi subiektywne związane z urazem głowy 1–5 w zależności od stopnia zaburzeń (bóle głowy, zawroty głowy, zaburzenia pamięci i koncentracji, zaburzenia snu, drażliwość, nadpobudliwość) utrzymujące się powyżej 6 miesięcy od urazu mimo leczenia         2) utrwalone nerwice związane z urazem czaszkowo-mózgowym 6–30 lub ciężkim uszkodzeniem ciała w zależności od stopnia zaburzeń, wymagające stałego leczenia psychiatrycznego 11 Zaburzenia mowy         1) afazja całkowita (sensoryczna lub sensoryczno-motoryczna) 100 z agrafią i aleksją         2) afazja całkowita motoryczna 60         3) afazja w znacznym stopniu utrudniająca porozumiewanie się 40–59         4) afazja w umiarkowanym i niewielkim stopniu utrudniająca 20–39 porozumiewanie się         5) afazja nieznacznego stopnia, afazja amnestyczna, dyskretne 10–19 zaburzenia mowy, dysfazja 12 Zespoły podwzgórzowe i inne utrwalone zaburzenia wewnątrzwydzielnicze z potwierdzonym pochodzeniem ośrodkowym (moczówka prosta, cukrzyca, nadczynność tarczycy itp.)         1) znacznie upośledzające czynność ustroju 31–50         2) nieznacznie upośledzające czynność ustroju 15–30 13 Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwów ruchowych gałki ocznej (nerwy: okoruchowy, bloczkowy, odwodzący)         1) z objawami dwojenia obrazu, opadania powieki i zaburzeniami 21–35 akomodacji         2) z objawami dwojenia obrazu i opadania powieki 11–20         3) z objawami dwojenia obrazu bez opadania powieki 5–10         4) zaburzenia akomodacji lub inne zaburzenia czynności mięśni 1–10 wewnętrznych oka 14 Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu trójdzielnego w zależności od stopnia uszkodzenia         1) czuciowe (w tym neuralgia pourazowa) 1–10         2) ruchowe 1–10         3) czuciowo-ruchowe 3–20 15 Uszkodzenie nerwu twarzowego         1) obwodowe całkowite z niedomykaniem powieki 20         2) obwodowe częściowe w zależności od nasilenia dolegliwości 3–19         3) izolowane uszkodzenie centralne 2–10 Uwaga Współistnienie uszkodzenia nerwu twarzowego z pęknięciem kości skalistej ocenia się według poz. 49. Uszkodzenie centralne nerwu twarzowego współistniejące z innymi objawami świadczącymi o uszkodzeniu mózgu ocenia się według poz. 5 lub 9. 16 Utrwalone uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwów językowo-gardłowego i błędnego w zależności od stopnia zaburzeń mowy, połykania, oddechu, krążenia i przewodu pokarmowego         1) niewielkiego stopnia 5–10         2) średniego stopnia 11–25         3) znacznego stopnia 26–50 17 Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu dodatkowego 3–15 w zależności od stopnia uszkodzenia 18 Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu podjęzykowego 5–20 w zależności od stopnia uszkodzenia Uwaga Jeżeli uszkodzeniom nerwów czaszkowych towarzyszą inne uszkodzenia mózgu, ocenia się według poz. 9. USZKODZENIA TWARZY 19 Uszkodzenia powłok twarzy (blizny i ubytki)         1) oszpecenia (szpecące, rozległe powyżej 2 cm długości lub 1–5 powyżej 1,5 cm² powierzchni blizny) bez zaburzeń funkcji w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłokach twarzy         2) oszpecenia z miernymi zaburzeniami funkcji w zależności od 6–25 rozmiarów blizn i ubytków w powłokach twarzy oraz stopnia zaburzeń funkcji po optymalnej korekcji         3) oszpecenia połączone z dużymi zaburzeniami funkcji 26–60 (sumując ocenę za oszpecenie z oceną poszczególnych zaburzeń funkcji: przyjmowania pokarmów, zaburzeń oddychania, mowy, zaburzenia funkcji powiek itp.) w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłokach twarzy oraz stopnia zaburzeń funkcji po optymalnej korekcji         4) blizny po oparzeniach powyżej stopnia IIA za każdy 1% TBSA 5 (całkowitej powierzchni ciała) 20 Uszkodzenia nosa (w tym złamania kości nosa, przegrody nosa, uszkodzenia części chrzęstnej, ubytki części miękkich)         1) widoczne, szpecące zniekształcenie nosa, utrzymujące się po 1–5 korekcji, bez zaburzeń oddychania i powonienia w zależności od rozległości uszkodzenia         2) uszkodzenie struktury chrzęstno-kostnej nosa z zaburzeniami 6–15 oddychania utrzymującymi się po korekcji w zależności od rozległości uszkodzenia i stopnia zaburzeń oddychania         3) uszkodzenie struktury chrzęstno-kostnej nosa z zaburzeniami 10–20 oddychania i powonienia, utrzymujące się po korekcji w zależności od stopnia zaburzeń w oddychaniu i powonieniu         4) zaburzenia lub utrata powonienia w następstwie uszkodzenia 1–6 przedniego dołu czaszki         5) utrata znacznej części nosa lub utrata całkowita (łącznie 20–30 z kośćmi nosa) Uwaga Jeżeli zniekształceniu nosa towarzyszą blizny nosa, ocenia się łącznie według poz. 20. Jeżeli uszkodzenie nosa wchodzi w zespół uszkodzeń objętych poz. 19, stosuje się ocenę według poz. 19. 21 Utrata zębów (dotyczy zębów stałych)         1) utrata częściowa korony (poniżej ½ korony) 0,5         2) utrata korony (co najmniej ½ korony) lub korzenia lub 1 całkowita utrata zęba wraz z korzeniem zębów 4–8         3) utrata korony (co najmniej ½ korony) lub korzenia lub 2 całkowita utrata zęba wraz z korzeniem (siekacze i kły) Uwaga W przypadku uzupełnienia protetycznego/stomatologicznego ocenia się stan przed wykonaniem uzupełnienia. Przetrwałe zęby mleczne w miejscu niewykształconych zębów stałych traktuje się jak zęby stałe. 22 Złamania kości oczodołu, kości szczękowych, kości jarzmowej, w zależności od zrostu w przemieszczeniu, utrwalonych zniekształceń, asymetrii zgryzu, upośledzenia żucia, zaburzeń czucia         1) nieznacznego stopnia 1–5         2) średniego stopnia 6–10         3) znacznego stopnia 11–20 Uwaga W przypadku urazu oczodołu z dwojeniem obrazu bez zaburzeń ostrości wzroku ocenia się dodatkowo według poz. 27 pkt 2, w przypadku zaburzeń ostrości wzroku według tabeli w poz. 27 pkt 1. W przypadku pojawienia się dużych deficytów neurologicznych dotyczących unerwienia twarzy ocenia się dodatkowo według punktu właściwego dla danego nerwu. Jeżeli uszkodzeniom kości twarzoczaszki towarzyszy oszpecenie, ocenia się jedynie według poz. 19. W przypadku złamania żuchwy z innymi kośćmi twarzoczaszki następstwa uszkodzeń żuchwy ocenia się oddzielnie od złamania pozostałych kości twarzoczaszki dodatkowo według poz. 24. 23 Utrata szczęki lub żuchwy łącznie z oszpeceniem i utratą zębów w zależności od wielkości ubytków, oszpecenia i powikłań         1) częściowa 10–35         2) całkowita 40–50 24 Złamania żuchwy wygojone z przemieszczeniem odłamów         1) bez zaburzeń czynności stawu żuchwowo-skroniowego 1–5 w zależności od stopnia zniekształcenia i rozwarcia szczęk         2) z zaburzeniami czynności stawu żuchwowo-skroniowego 6–15 w zależności od stopnia zaburzeń żucia i rozwarcia szczęk 25 Ubytek podniebienia         1) z zaburzeniami mowy i połykania w zależności od stopnia 10–25 zaburzeń         2) z dużymi zaburzeniami mowy i połykania w zależności od 26–40 stopnia zaburzeń 26 Ubytki i urazy języka w zależności od wielkości ubytków, zniekształceń, zaburzeń mowy, trudności w połykaniu         1) ubytki języka, w zależności od wielkości uszkodzeń − ubytki 1–3 niewielkiego stopnia bez istotnych zaburzeń mowy         2) ubytki języka – ubytki i zniekształcenia średniego stopnia 4–15 upośledzające odżywianie i mowę w stopniu nieznacznie utrudniającym porozumiewanie się, w zależności od stopnia         3) duże ubytki języka i znaczne zniekształcenia, upośledzające 16–40 odżywianie i mowę w stopniu umiarkowanie i znacznie utrudniającym porozumiewanie się, w zależności od stopnia         4) całkowita utrata języka 50 USZKODZENIA NARZĄDU WZROKU 27 Obniżenie ostrości wzroku bądź utrata jednego oka lub obojga oczu         1) przy obniżeniu ostrości wzroku lub utracie wzroku jednego oka lub obojga oczu uszczerbek ocenia się według poniższej tabeli Tabela 27 pkt 1 Ostrość wzroku 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 oka prawego → (10/10) (9/10) (8/10) (7/10) (6/10) (5/10) (4/10) (3/10) (2/10) (1/10) Ostrość wzroku Procent uszczerbku na zdrowiu oka lewego ↓ 1,0 (10/10) 0 2,5 5 7,5 10 12,5 15 20 25 30 35 0,9 (9/10) 2,5 5 7,5 10 12,5 15 20 25 30 35 40 0,8 (8/10) 5 7,5 10 12,5 15 20 25 30 35 40 45 0,7 (7/10) 7,5 10 12,5 15 20 25 30 35 40 45 50 0,6 (6/10) 10 12,5 15 20 25 30 35 40 45 50 55 0,5 (5/10) 12,5 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 0,4 (4/10) 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 0,3 (3/10) 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 0,2 (2/10) 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 80 0,1 (1/10) 30 35 40 45 50 55 60 65 70 80 90 0 35 40 45 50 55 60 65 70 80 90 100         2) utrwalone dwojenie obrazu bez zaburzeń ostrości wzroku 1–10         3) utrata wzroku jednego oka z jednoczesnym wyłuszczeniem 40 gałki ocznej Uwaga Ostrość wzroku określa się po optymalnej korekcji szkłami, zarówno przy zmętnieniu rogówki lub soczewki, jak i przy współistnieniu uszkodzenia siatkówki lub nerwu wzrokowego. Ocenę końcową pomniejsza się o ewentualne wcześniejsze upośledzenie ostrości wzroku. Stopień uszczerbku w poz. 27 pkt 3 obejmuje oszpecenie związane z wyłuszczeniem gałki ocznej. 28 Porażenie nastawności (akomodacji) przy braku zaburzeń ostrości wzroku po korekcji         1) jednego oka 15         2) obojga oczu 30 29 Uszkodzenie gałki ocznej wskutek urazów tępych         1) z zaburzeniami ostrości wzroku ocenia się według poz. 27 pkt 1         2) bez zaburzeń ostrości wzroku, z widocznym defektem 1–5 kosmetycznym lub deformacją w obrębie gałki ocznej, w zależności od stopnia 30 Uszkodzenie gałki ocznej wskutek urazów drążących         1) z zaburzeniami ostrości wzroku ocenia się według poz. 27 pkt 1         2) bez zaburzeń ostrości wzroku, z widocznym defektem 1–5 kosmetycznym lub deformacją w obrębie gałki ocznej, w zależności od stopnia 31 Uszkodzenie gałki ocznej wskutek urazów chemicznych, termicznych, spowodowanych promieniowaniem elektromagnetycznym oraz energią elektryczną         1) z zaburzeniami ostrości wzroku ocenia się według poz. 27 pkt 1         2) bez zaburzeń ostrości wzroku, z widocznym defektem 1–5 kosmetycznym lub deformacją w obrębie gałki ocznej, w zależności od stopnia 32 Koncentryczne zwężenie pola widzenia ocenia się według poniższej tabeli Tabela 32 pkt 1 Przy nienaruszonym Przy ślepocie W obojgu oczach Zwężenie do drugim oku drugiego oka Procent uszczerbku na zdrowiu 60º 0 0 20–35% 50º 1–5% 10–15% 35–45% 40º 5–10% 15–25% 45–55% 30º 10–15% 25–50% 55–70% 20º 15–20% 50–80% 70–85% 10º 20–25% 80–90% 85–95% poniżej 10o 25–35% 90–95% 95–100% 33 Połowicze i inne niedowidzenia         1) dwuskroniowe 50         2) dwunosowe 25         3) jednoimienne 25         4) inne ubytki pola widzenia (jednooczne) 1–15 34 Bezsoczewkowość pourazowa bez współistnienia zaburzeń ostrości wzroku po optymalnej korekcji         1) w jednym oku 15         2) w obojgu oczach 30 Uwaga W przypadku gdy współistnieją niedające się skorygować zaburzenia ostrości wzroku, ocenia się dodatkowo według tabeli z poz. 27 pkt 1 z ograniczeniem do 35% dla jednego oka i 100% za oboje oczu. 35 Pseudosoczewkowość pourazowa (usunięcie soczewki wskutek urazu z wszczepieniem sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej) przy współistnieniu niepoddających się korekcji zaburzeń ostrości wzroku         1) w jednym oku ocenia się według poz. 27 pkt 1 w granicach 5–10%         2) w obojgu oczach ocenia się według poz. 27 pkt 1 w granicach 10–15% 36 Zaburzenia w drożności przewodów łzowych (łzawienie), po korekcji operacyjnej w zależności od stopnia i natężenia objawów         1) w jednym oku 5–10         2) w obojgu oczach 10–15 37 Odwarstwienie siatkówki jednego oka −− pourazowe ocenia się według tabeli z poz. 27 pkt 1 i poz. 32 lub poz. 33 pkt 4, nie mniej niż 3% Uwaga Odwarstwienie siatkówki jednego oka, tylko jeśli występuje po urazie oka lub głowy, ocenia się, odejmując uszczerbek istniejący przed urazem. Odwarstwienia siatkówki bez potwierdzonego urazu oka lub głowy, czyli po wysiłku, dźwignięciu, pochyleniu, skoku itp., nie uznaje się za pourazowe. 38 Jaskra – wtórna pourazowa, po potwierdzonym urazie oka ocenia się według lub głowy tabeli ostrości wzroku z poz. 27 pkt 1 oraz tabeli koncentrycznego zwężenia pola widzenia z poz. 32, z zastrzeżeniem że ogólny procent uszczerbku na zdrowiu nie może wynosić więcej niż 35% za jedno oko i 100% za oboje oczu, nie mniej niż 3% 39 Wytrzeszcz tętniący w zależności od stopnia 35–100 40 Zaćma pourazowa ocenia się według tabeli ostrości wzroku z poz. 27 pkt 1 Uwaga Oceny dokonuje się po zakończeniu leczenia i optymalnej korekcji. 41 Przewlekłe zapalenie spojówek w związku z urazem oka         1) niewielkie zmiany 1–5         2) duże zmiany, blizny rogówki i spojówki, zrosty powiek 6–10 Uwaga Suma procentu uszczerbku na zdrowiu z tytułu uszkodzeń poszczególnych struktur oka nie może przekroczyć procentu uszczerbku przewidzianego za całkowitą utratę wzroku w jednym oku (35%) lub w obojgu oczach (100%). Jeżeli uraz powiek lub tkanek oczodołu wchodzi w skład uszkodzeń innych części twarzy, ocenia się według poz. 19 lub 22, uzupełniając ocenę o poz. 27 pkt 1. USZKODZENIA NARZĄDU SŁUCHU 42 Upośledzenie ostrości słuchu         1) przy upośledzeniu ostrości słuchu uszczerbek ocenia się według poniższej tabeli Tabela 42 pkt 1 Obliczanie procentowego uszczerbku na zdrowiu z tytułu utraty słuchu według Rosera (w modyfikacji) Ucho 0–25 dB 26–40 dB 41–70 dB powyżej 70 dB prawe Ucho lewe Procent uszczerbku na zdrowiu 0–25 dB 0 5% 10% 20% 26–40 dB 5% 15% 20% 30% 41–70 dB 10% 20% 30% 40% powyżej 70 dB 20% 30% 40% 50% Uwaga Oblicza się oddzielnie średnią dla ucha prawego i lewego, biorąc pod uwagę częstotliwości dla 500 Hz, 1000 Hz i 2000 Hz. Jeżeli różnica między wartościami dla 500 Hz i 2000 Hz jest większa niż 40 dB, ubytek słuchu wylicza się jako średnią z czterech progów: 500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz i 4000 Hz. Jeżeli różnica między wartościami dla 500 Hz i 2000 Hz jest większa niż 40 dB, ale próg słyszalności dla 4000 Hz jest lepszy niż dla 2000 Hz, ubytek słuchu wylicza się jako średnią z trzech progów: 500 Hz, 1000 Hz, 4000 Hz.         2) pourazowe, utrwalone szumy uszne w zależności od stopnia 1–5 nasilenia Uwaga Jeżeli szum uszny towarzyszy deficytowi słuchu − ocenia się wyłącznie według tabeli z poz. 42 pkt 1, jeżeli zaburzeniom równowagi – według poz. 48. 43 Urazy małżowiny usznej         1) zniekształcenie małżowiny (blizny, oparzenia i odmrożenia) 1–10 lub utrata części małżowiny w zależności od stopnia uszkodzeń         2) całkowita utrata jednej małżowiny 15         3) całkowita utrata obu małżowin 30 44 Zwężenie lub zarośnięcie zewnętrznego przewodu słuchowego ocenia się według jednostronne lub obustronne z upośledzeniem słuchu tabeli z poz. 42 pkt 1 45 Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego pourazowe w związku z urazem         1) jednostronne 5         2) obustronne 10 46 Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego pourazowe, powikłane perlakiem, próchnicą kości lub polipem ucha w zależności od stopnia powikłań         1) jednostronne 5–15         2) obustronne 10–20 47 Uszkodzenie ucha środkowego, błony bębenkowej, kosteczek ocenia się według słuchowych, kości skroniowej tabeli z poz. 42 pkt 1 48 Uszkodzenie ucha wewnętrznego         1) z uszkodzeniem części słuchowej ocenia się według tabeli z poz. 42 pkt 1         2) z uszkodzeniem części statycznej (zawroty głowy, nudności, 1–20 niewielkie zaburzenia równowagi)         3) z uszkodzeniem części statycznej (zawroty głowy, zaburzenia 21–50 równowagi utrudniające poruszanie się, nudności, wymioty)         4) z uszkodzeniem części słuchowej i statycznej w zależności od ocenia się według stopnia uszkodzenia tabeli z poz. 42 pkt 1, zwiększając stopień uszczerbku według poz. 48 pkt 2 lub poz. 48 pkt 3 49 Uszkodzenie nerwu twarzowego łącznie z pęknięciem kości skalistej         1) jednostronne 5–25         2) obustronne 10–60 USZKODZENIA SZYI, KRTANI, TCHAWICY I PRZEŁYKU 50 Uszkodzenie gardła z upośledzeniem funkcji 5–10 51 Uszkodzenie lub zwężenie krtani, uszkodzenie nerwów krtaniowych, pozwalające na obchodzenie się bez rurki tchawicznej w zależności od stopnia uszkodzenia         1) niewielka okresowa duszność, chrypka 5–10         2) świst krtaniowy, duszność przy umiarkowanych wysiłkach, 11–30 zachłystywanie się, w zależności od nasilenia objawów 52 Uszkodzenie krtani, powodujące konieczność stałego noszenia rurki tchawicznej         1) z zaburzeniami głosu w zależności od stopnia 30–55         2) z bezgłosem 60 53 Uszkodzenie tchawicy ze zwężeniem jej światła w zależności od stopnia jej zwężenia         1) bez niewydolności oddechowej 1–10         2) duszność w trakcie wysiłku fizycznego 11–20         3) duszność w trakcie chodzenia po poziomym odcinku drogi 21–40 wymagająca okresowego zatrzymania się w celu nabrania powietrza         4) duże zwężenie, utrzymujące się po korekcji, potwierdzone 41–60 badaniem bronchoskopowym z dusznością spoczynkową 54 Uszkodzenie przełyku         1) z trwałym zwężeniem, bez zaburzeń w odżywianiu 1–5         2) z częściowymi trudnościami w odżywianiu w zależności od 6–20 stopnia upośledzenia stanu odżywiania, niewymagające zabiegów rekonstrukcyjnych         3) ze znacznymi zaburzeniami drożności, trudnościami 21–50 w odżywianiu, wymagające zabiegów rekonstrukcyjnych, w zależności od stopnia upośledzenia stanu odżywiania         4) powikłania po uszkodzeniu przełyku i zabiegach ocenia się według rekonstrukcyjnych, zwężenia w zespoleniach, stałe przetoki poz. 54 pkt 3, zwiększając itp. stopień uszczerbku, w zależności od stopnia powikłań o 10–30% 55 Uszkodzenie tkanek miękkich skóry, mięśni w zależności od blizn, ruchomości szyi, ustawienia głowy         1) blizny skórne, rozległe (powyżej 5 cm długości), widoczne, 1–5 szpecące, bez ograniczenia ruchomości szyi, w zależności od rozmiaru, widoczności, tkliwości blizn         2) zmiany z trwałym ograniczeniem ruchomości szyi małego 6–14 i średniego stopnia do 50% zakresu ruchomości         3) zmiany ze znacznym ograniczeniem ruchomości szyi powyżej 15–30 50% zakresu ruchomości, z niesymetrycznym ustawieniem głowy         4) blizny po oparzeniach powyżej stopnia IIA za każdy 1% TBSA 2 (całkowitej powierzchni ciała) Uwaga Zakresy ruchomości kręgosłupa szyjnego: zgięcie 50o, prostowanie 60o, rotacja po 80o, pochylanie na boki po 45o. Uszkodzenie tkanek miękkich z jednoczesnym uszkodzeniem kręgosłupa szyjnego ocenia się według poz. 89. USZKODZENIA KLATKI PIERSIOWEJ I ICH NASTĘPSTWA 56 Urazy części miękkich klatki piersiowej, grzbietu w zależności od stopnia zniekształcenia, rozległości blizn, ubytków mięśni i stopnia upośledzenia oddychania         1) widoczne zniekształcenia, ubytki i blizny skórne, rozległe 1–5 (powyżej 5 cm długości), widoczne, szpecące, nieograniczające ruchomości klatki piersiowej         2) mierne ograniczenie ruchomości klatki piersiowej – blizny, 6–10 ubytki mięśniowe bez lub z niewielkim zmniejszeniem wydolności oddechowej         3) średniego stopnia ograniczenie ruchomości klatki piersiowej – 11–25 blizny, ubytki mięśniowe ze średnim zmniejszeniem wydolności oddechowej         4) znacznego stopnia ograniczenie ruchomości klatki piersiowej, 26–40 rozległe ściągające blizny, duże ubytki mięśniowe ze znacznym zmniejszeniem wydolności oddechowej         5) blizny po oparzeniach powyżej stopnia IIA za każde 3% TBSA 1 (całkowitej powierzchni ciała) Uwaga Stopnie upośledzenia wydolności oddechowej są zawarte w uwadze w poz. 62. 57 Uszkodzenie lub utrata sutka u kobiet         1) blizny lub częściowa utrata brodawki w zależności od 1–5 rozległości blizn         2) znaczna lub całkowita utrata brodawki do 45. roku życia 10–15         3) znaczna lub całkowita utrata brodawki po 45. roku życia 5–10         4) częściowe uszkodzenie sutka lub jego częściowa utrata 5–15 w zależności od wielkości ubytku do 45. roku życia         5) częściowe uszkodzenie sutka lub jego częściowa utrata 1–10 w zależności od wielkości ubytku po 45. roku życia         6) znaczna lub całkowita utrata sutka do 45. roku życia 15–20         7) znaczna lub całkowita utrata sutka po 45. roku życia 11–15         8) utrata sutka z częścią mięśnia piersiowego ocenia się według 1–10 powyższych punktów, dodając w zależności od stopnia deformacji, dysfunkcji klatki piersiowej i kończyny górnej Uwaga Uszkodzenie lub utratę sutka u mężczyzn ocenia się według poz. 56. 58 Złamania żeber         1) z obecnością zniekształceń i bez zmniejszenia wydolności 1–5 oddechowej         2) z miernym ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej, 6–10 z niewielkiego stopnia zmniejszeniem wydolności oddechowej         3) ze średniego stopnia ograniczeniem ruchomości klatki 11–25 piersiowej, ze średniego stopnia zmniejszeniem wydolności oddechowej         4) ze znacznego stopnia ograniczeniem ruchomości klatki 26–40 piersiowej, ze znacznym zmniejszeniem wydolności oddechowej Uwaga Stopnie upośledzenia wydolności oddechowej są zawarte w uwadze w poz. 62. 59 Złamanie mostka         1) bez zniekształceń, z potwierdzonym udokumentowanym 1–3 przewlekłym zespołem bólowym         2) ze zrostem w przemieszczeniu w zależności od stopnia 4–10 zniekształceń i dolegliwości 60 Złamania żeber lub mostka powikłane przewlekłym zapaleniem ocenia się według kości, obecnością ciał obcych (z wyjątkiem ciał obcych poz. 58–59, zwiększając związanych z zastosowaniem technik operacyjnych), przetokami stopień uszczerbku w zależności od stopnia powikłań i upośledzenia funkcji o 1–15% 61 Uszkodzenie płuc i opłucnej (zrosty opłucnowe, uszkodzenie tkanki płucnej, ubytki tkanki płucnej, ciała obce itp.)         1) uszkodzenie płuc i opłucnej bez cech niewydolności oddechowej 1–5         2) z objawami niewydolności oddechowej niewielkiego stopnia 6–10         3) z objawami niewydolności oddechowej średniego stopnia 11–25         4) z niewydolnością oddechową znacznego stopnia 26–40 62 Uszkodzenie tkanki płucnej powikłane przetokami oskrzelowymi, ocenia się według ropniem płuc poz. 61, zwiększając stopień uszczerbku w zależności od stopnia powikłań o 10–20% Uwaga Przy ocenie według poz. 56, 58, 60–62 poza badaniem rentgenowskim uszkodzenia tkanki płucnej stopnie niewydolności oddechowej potwierdza się badaniem spirometrycznym lub badaniem gazometrycznym2). W przypadku gdy następstwa obrażeń klatki piersiowej są oceniane z kilku pozycji tabeli, a niewydolność oddechowa towarzyszy tym następstwom, uszczerbek na zdrowiu wynikający ze stopnia niewydolności oddechowej ustala się wyłącznie w oparciu o jedną z tych pozycji (oprócz poz. 60 i 62). STOPNIE UPOŚLEDZENIA WYDOLNOŚCI ODDECHOWEJ: − niewielkiego stopnia zmniejszenie wydolności oddechowej – VC 70–80%, FEV1 70–80%, FEV 1% VC 70–80% – w odniesieniu do wartości należnych, − średniego stopnia zmniejszenie wydolności oddechowej – VC 50–70%, FEV1 50–70%, FEV 1% VC 50–70% – w odniesieniu do wartości należnych, − znaczne zmniejszenie wydolności oddechowej – VC poniżej 50%, FEV1 poniżej 50%, FEV 1% VC poniżej 50% – w odniesieniu do wartości należnych. 63 Uszkodzenie serca lub osierdzia         1) wymagające leczenia operacyjnego, z wydolnym układem 5 krążenia, EF powyżej 55%, powyżej 10 MET, bez zaburzeń kurczliwości         2) Możliwość przeprowadzenia oceny na podstawie co najmniej jednego ze wskazanych badań.         2) I klasa NYHA, EF 50–55%, powyżej 10 MET, niewielkie 6–15 zaburzenia kurczliwości         3) II klasa NYHA, EF 45%–55% 7–10 MET, umiarkowane 16–25 zaburzenia kurczliwości         4) III klasa NYHA, EF 35%–45%, 5–7 MET, nasilone zaburzenia 26–55 kurczliwości         5) IV klasa NYHA, EF<35%, poniżej 5 MET, znaczne zaburzenia 56–90 kurczliwości Uwaga Stopień wydolności układu krążenia ocenia się na podstawie badania klinicznego, badań obrazowych serca lub badania EKG wysiłkowego3). Przy zaliczaniu następstw do poszczególnych punktów muszą być spełnione co najmniej dwa z następujących kryteriów: klasyfikacja NYHA, EF, MET i zaburzenia kurczliwości. KLASYFIKACJA NYHA – KLASYFIKACJA NOWOJORSKIEGO TOWARZYSTWA KARDIOLOGICZNEGO WYRÓŻNIA NASTĘPUJĄCE STANY CZYNNOŚCIOWE SERCA Klasa I Choroba serca bez ograniczenia fizycznej aktywności. Podstawowa aktywność fizyczna nie powoduje zmęczenia, duszności, kołatania serca i bólów wieńcowych. Klasa II Choroba serca powodująca niewielkie ograniczenia aktywności fizycznej. Dobre samopoczucie w spoczynku. Podstawowa aktywność powoduje zmęczenie, duszność, kołatanie serca, bóle wieńcowe. Klasa III Choroba serca powodująca ograniczenie aktywności fizycznej. Dobre samopoczucie w spoczynku. Mniejsza niż podstawowa aktywność fizyczna powoduje zmęczenie, duszność, kołatanie serca, bóle wieńcowe. Klasa IV Choroba serca, która przy jakiejkolwiek aktywności fizycznej wywołuje dyskomfort. Objawy niewydolności serca lub niewydolności wieńcowej mogą występować nawet w spoczynku. Jeśli zostanie podjęta jakakolwiek aktywność fizyczna, wzrasta dyskomfort. DEFINICJA EF – FRAKCJA WYRZUTOWA LEWEJ KOMORY Frakcja wyrzutowa lewej komory – objętość krwi wyrzucana z lewej komory w czasie skurczu serca. Frakcja wyrzutowa jest wyrażana w procentach – stosunek objętości krwi wypływającej w czasie skurczu z lewej komory do całkowitej objętości lewej komory. Frakcja wyrzutowa wyraża zdolność serca do skurczu i jest wykładnikiem wydolności hemodynamicznej serca. DEFINICJA RÓWNOWAŻNIKA METABOLICZNEGO – MET, STOSOWANEGO PRZY OCENIE PRÓBY WYSIŁKOWEJ MET-y (MET – równoważnik metaboliczny jest jednostką spoczynkowego poboru tlenu, ok. 3,5 ml tlenu na kilogram masy ciała na minutę) uzyskuje się, dzieląc objętość tlenu (w ml/min) przez iloczyn: masy ciała (w kg) x 3,5. Liczbę 3,5 przyjmuje się jako wartość odpowiadającą zużyciu tlenu w spoczynku i wyraża w mililitrach tlenu na kilogram masy ciała na minutę. 64 Uszkodzenia przepony – rozerwanie przepony, przepukliny przeponowe w zależności od stopnia zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego, oddychania i krążenia         1) bez zaburzeń funkcji po leczeniu operacyjnym w zależności od 1–5 rozległości uszkodzeń         2) zaburzenia niewielkiego stopnia 6–10         3) zaburzenia średniego stopnia 11–20         4) zaburzenia dużego stopnia 21–40 USZKODZENIA BRZUCHA I ICH NASTĘPSTWA 65 Uszkodzenia powłok jamy brzusznej (przepukliny urazowe, przetoki, blizny itp.) okolicy lędźwiowej i krzyżowej w zależności od charakteru blizn, ubytków, umiejscowienia i rozmiarów uszkodzenia         1) widoczne zniekształcenia, ubytki i blizny skórne, rozległe 1–5 (powyżej 5 cm długości), widoczne, szpecące         3) Możliwość przeprowadzenia oceny na podstawie jednego lub wszystkich wskazanych badań.         2) uszkodzenia powłok i ubytki mięśniowe, przepukliny 6–15 pourazowe utrzymujące się po korekcji         3) blizny po oparzeniach powyżej stopnia IIA za każde 3% TBSA 1 (całkowitej powierzchni ciała) Uwaga Za przepukliny urazowe uważa się wyłącznie przepukliny spowodowane pourazowym uszkodzeniem powłok brzusznych (np. po rozerwaniu mięśni powłok brzusznych). Przepuklin pachwinowych, pępkowych itp. oraz wszystkich, które uwidoczniły się po wysiłku, dźwignięciu, gwałtownym ruchu, nie uznaje się za pourazowe. 66 Uszkodzenia żołądka, jelit, sieci, krezki jelita         1) wymagające leczenia operacyjnego, bez zaburzeń funkcji 1–5 przewodu pokarmowego         2) z niewielkiego stopnia zaburzeniami funkcji i dostatecznym 6–10 stanem odżywienia         3) z zaburzeniami trawienia i niedostatecznym stanem odżywienia 11–40 w zależności od stopnia zaburzeń i stanu odżywienia         4) z zaburzeniami trawienia i niedostatecznym stanem odżywienia – 50 odżywianie jedynie pozajelitowe 67 Trwałe przetoki jelitowe, kałowe i odbyt sztuczny w zależności od możliwości zaopatrzenia sprzętem stomijnym i miejscowych powikłań przetoki         1) jelita cienkiego 30–80         2) jelita grubego 20–60 68 Uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych jamy brzusznej 1–10 i miednicy (aorty brzusznej, tętnic biodrowych wspólnych, zewnętrznych i wewnętrznych) niepowodujące upośledzenia funkcji innych narządów w zależności od rozległości uszkodzenia naczyń 69 Uszkodzenie odbytu, zwieracza odbytu         1) blizny, zwężenia, niewielkie dolegliwości 1–5         2) powodujące stałe, całkowite nietrzymanie kału i gazów 60 70 Uszkodzenia odbytnicy         1) pełnościenne uszkodzenie – niewielkie dolegliwości, bez 1–5 zaburzeń funkcji         2) wypadanie błony śluzowej 6–10         3) wypadanie odbytnicy w zależności od stopnia wypadania, 11–30 utrzymujące się po leczeniu operacyjnym 71 Uszkodzenia śledziony         1) leczone zachowawczo (krwiak, pęknięcie narządu potwierdzone 2 badaniem obrazowym)         2) leczone operacyjnie z zachowaniem narządu 5         3) utrata u osób powyżej 18. roku życia 15         4) utrata u osób do ukończenia 18. roku życia 20 72 Uszkodzenie wątroby i przewodów żółciowych, pęcherzyka żółciowego lub trzustki w zależności od powikłań i zaburzeń funkcji         1) bez zaburzeń funkcjonalnych, pourazowa utrata pęcherzyka 1–5 żółciowego         2) zaburzenia czynności wątroby w stopniu A według Childa- 6–15 -Pugha, zaburzenia czynności zewnątrzwydzielniczej trzustki niewielkiego stopnia lub utrata części narządu         3) zaburzenia czynności wątroby w stopniu B według Childa- 16–40 -Pugha, zaburzenia czynności zewnątrzwydzielniczej i wewnątrzwydzielniczej trzustki średniego stopnia lub utrata znacznej części narządu         4) zaburzenia czynności wątroby w stopniu C według Childa- 41–60 -Pugha, ciężkie zaburzenia czynności zewnątrzwydzielniczej i wewnątrzwydzielniczej trzustki Uwaga Przetokę trzustkową ocenia się według ilości wydzielanej treści, stopnia wydolności zewnątrzwydzielniczej oraz zmian wtórnych powłok jamy brzusznej według poz. 72 pkt 2–4. Przetokę żółciową ocenia się według ilości wydzielanej treści oraz zmian wtórnych powłok brzusznych według poz. 72 pkt 2–4. Zwężenia dróg żółciowych ocenia się według częstości nawrotów zapaleń dróg żółciowych oraz zmian wtórnych w wątrobie według poz. 72 pkt 2–4. KLASYFIKACJA CHILDA-PUGHA – w odniesieniu do wartości należnych Parametr Liczba punktów 1 2 3 Albumina (g/dl) >3,5 2,8–3,5 <2,8 w surowicy Bilirubina (umol/l) <25 25–40 >40 w surowicy Czas protrombinowy <4 4–6 >6 (sekunda ponad normę) Wodobrzusze brak niewielkie nasilone Nasilenie encefalopatii brak I–II° III–V° STOPIEŃ A – 5–6 pkt STOPIEŃ B – 7–9 pkt STOPIEŃ C – 10–15 pkt USZKODZENIA NARZĄDÓW MOCZOWO-PŁCIOWYCH 73 Uszkodzenie jednej nerki lub obu nerek powodujące 5–25 upośledzenie ich funkcji w zależności od stopnia upośledzenia funkcji 74 Utrata jednej nerki przy drugiej zdrowej i prawidłowo 30 działającej 75 Utrata jednej nerki i upośledzenie funkcjonowania drugiej 35–75 nerki w zależności od stopnia upośledzenia funkcji pozostałej nerki 76 Uszkodzenie moczowodu powodujące zwężenie jego światła         1) niepowodujące zaburzeń funkcji 1–5         2) z zaburzeniem funkcji układu moczowego 6–20 77 Uszkodzenie pęcherza w zależności od stopnia zmniejszenia jego pojemności, zaburzeń w oddawaniu moczu, przewlekłych stanów zapalnych         1) wymagające leczenia operacyjnego, bez zaburzeń funkcji 3–5         2) niewielkiego i średniego stopnia zaburzenia funkcji 6–15         3) znacznego stopnia zaburzenia funkcji 16–30 78 Przetoki górnych dróg moczowych, pęcherza moczowego i cewki moczowej, utrzymujące się po leczeniu zabiegowym         1) upośledzające jakość życia (w zależności od możliwości 10–25 i sposobu zaopatrzenia przetoki i innych zaburzeń wtórnych) w stopniu średnim         2) upośledzające jakość życia (w zależności od możliwości 26–50 i sposobu zaopatrzenia przetoki i innych zaburzeń wtórnych) w stopniu znacznym 79 Zwężenia cewki moczowej         1) powodujące trudności w oddawaniu moczu 5–15         2) z nietrzymaniem moczu lub zaleganiem moczu 16–40         3) z nietrzymaniem lub zaleganiem moczu z powikłaniami 41–60 Uwaga Stopień zaburzeń w oddawaniu moczu potwierdza się badaniami urodynamicznymi. 80 Całkowita utrata prącia 40 81 Uszkodzenie lub częściowa utrata prącia w zależności od 3–35 stopnia uszkodzenia i zaburzenia funkcji 82 Uszkodzenie lub utrata jednego jądra, jajnika oraz pozostałych struktur układu rozrodczego (nieujętych w pozostałych punktach tabeli) w zależności od stopnia uszkodzenia i upośledzenia funkcji         1) w wieku do 50. roku życia włącznie 2–20         2) w wieku po 50. roku życia 1–10 83 Utrata obu jąder lub jajników         1) w wieku do 50. roku życia włącznie 40         2) w wieku po 50. roku życia 20 84 Pourazowy wodniak jądra         1) wyleczony operacyjnie 2         2) w zależności od nasilenia zmian utrzymujących się po leczeniu 3–10 operacyjnym 85 Utrata macicy         1) w wieku do 50. roku życia włącznie 40         2) w wieku po 50. roku życia 15 86 Pourazowe uszkodzenie krocza, worka mosznowego, sromu, pochwy, pośladków         1) rozległe blizny, ubytki, deformacje 1–10         2) wypadanie pochwy utrzymujące się po leczeniu zabiegowym 6–15         3) wypadanie pochwy i macicy utrzymujące się po leczeniu 30 zabiegowym OSTRE ZATRUCIA, NAGŁE DZIAŁANIA CZYNNIKÓW CHEMICZNYCH, FIZYCZNYCH I BIOLOGICZNYCH 87 Nagłe zatrucia gazami oraz substancjami chemicznymi uznane za nieszczęśliwy wypadek         1) powodujące trwałe upośledzenie funkcji narządów lub 1–15 układów w stopniu niewielkim lub średnim, które nie są oceniane w odrębnych punktach odpowiednich dla danego narządu lub układu         2) z trwałym uszkodzeniem układu krwiotwórczego 10–25 Uwaga Trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu znacznym ocenia się według pozycji odpowiednich dla danego narządu lub układu. Oceny dokonuje się nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od zdarzenia. 88 Inne następstwa zatruć oraz ogólne następstwa działania 1–15 czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych (porażenia prądem, porażenia piorunem, następstwa ukąszeń) w zależności od stopnia uszkodzenia powodujące trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu niewielkim lub średnim Uwaga Trwałe upośledzenie funkcji narządów lub układów w stopniu znacznym ocenia się według pozycji odpowiednich dla danego narządu lub układu. Jeśli potwierdzono, że do zatrucia doszło w wyniku nieszczęśliwego wypadku – uszkodzenie wzroku i słuchu ocenia się według odpowiednich tabel w poz. 27 pkt 1, poz. 32, poz. 42. Miejscowe następstwa działania czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych ocenia się według pozycji odpowiednich dla danej okolicy ciała. Oceny dokonuje się nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od zdarzenia. USZKODZENIA KRĘGOSŁUPA, RDZENIA KRĘGOWEGO I ICH NASTĘPSTWA 89 Uszkodzenie kostno-więzadłowe kręgosłupa szyjnego potwierdzone badaniami dodatkowymi (RTG czynnościowe, TK, RM)         1) z ograniczeniem ruchomości do 25% 1–5         2) z ograniczeniem ruchomości 26%–50% 6–14         3) z ograniczeniem ruchomości 51%–75% 15–20         4) z ograniczeniem ruchomości ponad 75% 21–29         5) zesztywnienie w pozycji zbliżonej do fizjologicznej 30         6) zesztywnienie w niekorzystnym ustawieniu głowy 45         7) obniżenie wysokości trzonu o co najmniej 10% ocenia się według poz. 89 pkt 1–6, dodając w zależności od stopnia zniekształcenia 2–10%         8) niestabilności (na podstawie czynnościowych zdjęć RTG: ocenia się według przemieszczenie sąsiednich trzonów lub rotacja4)) poz. 89 pkt 1–7, zwiększając stopień uszczerbku o 1–8%         9) uszkodzenia kręgosłupa powikłane zapaleniem kręgów, ocenia się według obecnością ciała obcego itp. poz. 89 pkt 1–8, zwiększając stopień uszczerbku o 5% Uwaga Przy występowaniu objawów korzeniowych dodatkowo ocenia się według poz. 94. Jeżeli jedyną przyczyną ograniczenia ruchomości kręgosłupa szyjnego jest zespół bólowy korzeniowy lub uraz w mechanizmie zgięciowo-odgięciowym („whiplash”, „smagnięcia biczem”) z zespołem bólowym bez uszkodzeń korzeni nerwowych, ocenia się wyłącznie według poz. 94. Łączny stopień pourazowego uszczerbku kręgosłupa szyjnego nie może przekroczyć 45%. Zakresy ruchomości: zgięcie 50o, prostowanie 60o, rotacja po 80o, pochylanie na boki po 45o. 90 Uszkodzenia kostno-więzadłowe kręgosłupa w odcinku piersiowym (Th1–Th10) potwierdzone badaniami dodatkowymi (RTG, TK, RM)         1) z ograniczeniem ruchomości do 50% 1–9         2) z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 10–19         3) zesztywnienie w pozycji fizjologicznej 20         4) zesztywnienie w ustawieniu niekorzystnym 25–30         5) obniżenie wysokości trzonu co najmniej 10% ocenia się według poz. 90 pkt 1–4, zwiększając stopień uszczerbku w zależności od stopnia zniekształcenia o 1–5%         6) niestabilności (na podstawie czynnościowych zdjęć RTG: ocenia się według przemieszczenie sąsiednich trzonów kręgów lub rotacja4)) poz. 90 pkt 1–5, zwiększając stopień uszczerbku o 1–7%         7) uszkodzenia kręgosłupa powikłane zapaleniem kręgów, ocenia się według obecnością ciała obcego itp. poz. 90 pkt 1–6, zwiększając stopień uszczerbku o 5% Uwaga Przy występowaniu objawów korzeniowych dodatkowo ocena według poz. 94. Jeżeli jedyną przyczyną ograniczenia ruchomości kręgosłupa jest zespół bólowy, ocenia się wyłącznie według poz. 94. Łączny stopień pourazowego uszczerbku kręgosłupa piersiowego nie może przekroczyć 30%. Zakresy ruchomości: zgięcie 60o, rotacja po 30o, test Schobera 10–11cm (od C7 do S1) z tego odcinek piersiowy 2–3 cm.         4) Możliwość wystąpienia co najmniej jednego rodzaju niestabilności. W przypadku jednoczesnego wystąpienia obu wymienionych w przepisie rodzajów niestabilności ocenia się je według najwyższej wartości procentowego uszczerbku na zdrowiu. 91 Uszkodzenia kostno-więzadłowe kręgosłupa w odcinku piersiowo-lędźwiowym (Th11–L5) potwierdzone badaniami dodatkowymi (RTG, TK, RM)         1) z ograniczeniem ruchomości do 25% 1–5         2) z ograniczeniem ruchomości 26–50% 6–14         3) z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 15–29         4) zesztywnienie w pozycji zbliżonej do fizjologicznej 30         5) zesztywnienie w niekorzystnym ustawieniu tułowia 40         6) obniżenie wysokości trzonu co najmniej o 10% ocenia się według poz. 91 pkt 1–5, zwiększając stopień uszczerbku w zależności od stopnia zniekształcenia o 3–12%         7) niestabilności (na podstawie czynnościowych zdjęć RTG: ocenia się według przemieszczenie sąsiednich trzonów kręgów lub rotacja4)) poz. 91 pkt 1–6, zwiększając stopień uszczerbku o 1–9%         8) uszkodzenia kręgosłupa powikłane zapaleniem kręgów, ocenia się według obecnością ciała obcego itp. poz. 91 pkt 1–7, zwiększając stopień uszczerbku o 5% Uwaga Przy występowaniu objawów korzeniowych dodatkowo ocenia się według poz. 94. Jeżeli jedyną przyczyną ograniczenia ruchomości kręgosłupa jest zespół bólowy korzeniowy − ocenia się wyłącznie według poz. 94. Łączny stopień pourazowego uszczerbku kręgosłupa lędźwiowego nie może przekroczyć 40%. Kręgozmyk rzekomy (zwyrodnieniowy) i prawdziwy (na tle kręgoszczeliny) nie jest traktowany jako następstwo nieszczęśliwego wypadku. Zakresy ruchomości: zgięcie 60o, wyprost 25o, pochylanie na boki po 25o, test Schobera 10–11cm (od C7 do S1) z tego odcinek lędźwiowy 7–8 cm. 92 Izolowane złamanie wyrostków poprzecznych, kolczystych, ocenia się według ościstych w zależności od ograniczenia ruchomości kręgosłupa poz. 89–91 93 Uszkodzenia rdzenia kręgowego         1) zaburzenia czucia, zespoły bólowe bez niedowładów w zależności 1–10 od stopnia zaburzeń         2) zaburzenia ze strony zwieraczy i narządów płciowych bez 5–30 niedowładów, zespół stożka końcowego oraz objawy piramidowe bez niedowładu w zależności od stopnia zaburzeń         3) niewielki niedowład kończyn górnych lub dolnych5) 5–30 (4° w skali Lovetta lub 2° według skali Ashwortha), zespół Browna-Séquarda będący następstwem uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym z niedowładem kończyn (4° w skali Lovetta lub 1° według skali Ashwortha) lub uszkodzenie rdzenia w odcinku piersiowym z niedowładem kończyny dolnej (3–4° w skali Lovetta lub 2–1° według skali Ashwortha)         4) średniego stopnia niedowład kończyn górnych lub dolnych5) 31–60 (3° w skali Lovetta lub 3° według skali Ashwortha), zespół Browna-Séquarda będący następstwem uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym z niedowładem kończyn (3° w skali Lovetta lub 20 według skali Ashwortha) lub uszkodzenie rdzenia w odcinku piersiowym z niedowładem kończyny dolnej (0–2° w skali Lovetta lub 4–30 według skali Ashwortha)         5) Możliwość wystąpienia co najmniej jednego rodzaju niedowładu. W przypadku jednoczesnego wystąpienia obu wymienionych w przepisie niedowładów ocenia się je według najwyższej wartości procentowego uszczerbku na zdrowiu.         5) głęboki niedowład kończyn górnych lub dolnych5) (2° w skali 61–90 Lovetta lub 3° według skali Ashwortha), niedowład czterokończynowy (3° w skali Lovetta lub 2° według skali Ashwortha), zespół Browna-Séquarda będący następstwem połowiczego uszkodzenia rdzenia z niedowładem kończyn (2° w skali Lovetta lub 3° według skali Ashwortha)         6) porażenie kończyn górnych lub dolnych (0–1° w skali Lovetta 100 lub 4° według skali Ashwortha), głęboki niedowład czterokończynowy (2° w skali Lovetta lub 3° według skali Ashwortha), zespół Browna-Séquarda będący następstwem połowiczego uszkodzenia rdzenia z porażeniem kończyn (0–1° w skali Lovetta lub 4° według skali Ashwortha) 94 Urazowe zespoły korzeniowe (bólowe, ruchowe, czuciowe lub mieszane) oraz utrwalone urazowe zespoły bólowe bez uszkodzenia korzeni w zależności od stopnia         1) szyjne bólowe 1–4         2) szyjne bez niedowładów – ból, zaburzenia czucia, osłabienie 5–15 lub brak odruchów         3) szyjne z obecnością niedowładów w zależności od stopnia 5–30 niedowładu i zaników mięśniowych (co najmniej 2 cm)         4) piersiowe 1–10         5) lędźwiowo-krzyżowe bólowe 1–4         6) lędźwiowo-krzyżowe bez niedowładów – ból, zaburzenia 5–15 czucia, osłabienie lub brak odruchów         7) lędźwiowo-krzyżowe z obecnością niedowładów w zależności 5–30 od stopnia niedowładu i zaników mięśniowych (co najmniej 2 cm)         8) guziczne (w tym złamania kości guzicznej) 1–5 Uwaga Uszkodzenia wymienione w poz. 94 pkt 1–8 potwierdza się w obiektywnej dokumentacji medycznej z diagnostyki i leczenia następstw zdarzenia. Zespół bólowy po urazie w mechanizmie zgięciowo-odgięciowym („smagnięcia biczem”) ocenia się wyłącznie według poz. 94 pkt 1 lub poz. 94 pkt 2. USZKODZENIA MIEDNICY 95 Utrwalone rozejście spojenia łonowego lub zwichnięcie stawu krzyżowo-biodrowego w zależności od stopnia przemieszczenia i zaburzeń chodu         1) utrwalone rozejście spojenia łonowego, bez dolegliwości ze 1–4 strony stawów krzyżowo-biodrowych, bez zaburzeń chodu         2) utrwalone rozejście spojenia łonowego z dolegliwościami ze 5–15 strony stawów krzyżowo-biodrowych z zaburzeniami chodu         3) utrwalone zwichnięcie stawu krzyżowo-biodrowego niewielkiego 2–9 stopnia niewymagające leczenia operacyjnego w zależności od stopnia zaburzeń chodu         4) utrwalone zwichnięcie stawu krzyżowo-biodrowego znacznego 10–30 stopnia, leczone operacyjnie w zależności od stopnia zaburzeń chodu Uwaga Jeżeli rozejściu spojenia łonowego towarzyszy złamanie kości miednicy, ocenia się według poz. 96 lub 98. 96 Złamanie miednicy z przerwaniem obręczy biodrowej, jedno- lub wielomiejscowe w zależności od zniekształcenia i upośledzenia chodu         1) w odcinku przednim jednostronne (kość łonowa, kość łonowa 1–10 i kulszowa)         2) w odcinku przednim obustronnie 5–15         3) w odcinku przednim i tylnym (typ Malgaigne’a) 10–30         4) w odcinku przednim i tylnym obustronnie 20–40 Uwaga Złamania stabilne kości miednicy, złamania awulsyjne ocenia się według poz. 98. 97 Złamanie panewki stawu biodrowego z centralnym ocenia się według zwichnięciem stawu lub bez centralnego zwichnięcia stawu poz. 143 w zależności od upośledzenia funkcji stawu Uwaga Uraz stawu biodrowego wygojony sztucznym stawem ocenia się według poz. 146. 98 Izolowane złamania kości miednicy i kości krzyżowej bez przerwania obręczy kończyny dolnej         1) jednomiejscowe złamanie kości miednicy (np. złamanie jednej 1–3 gałęzi kości łonowej lub kulszowej), kości krzyżowej bez istotnego zniekształcenia i z niewielkimi zaburzeniami funkcji         2) jednomiejscowe złamanie kości miednicy (np. złamanie 4–8 jednej gałęzi kości łonowej lub kulszowej), kości krzyżowej ze zniekształceniem i zaburzeniami funkcji         3) mnogie złamania kości miednicy lub kości krzyżowej bez 2–7 istotnego zniekształcenia i z niewielkimi zaburzeniami funkcji6)         4) mnogie złamania kości miednicy lub kości krzyżowej ze 5–15 zniekształceniem i z zaburzeniami funkcji6) Uwaga Towarzyszące złamaniom uszkodzenia narządów miednicy i objawy neurologiczne ocenia się dodatkowo według pozycji dotyczących odpowiednich uszkodzeń narządów miednicy lub uszkodzeń neurologicznych. USZKODZENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ STRONA DOMINUJĄ- NIEDOMI- CA NUJĄCA ŁOPATKA 99 Złamanie łopatki         1) wygojone złamanie łopatki z nieznacznym przemieszczeniem 1–5 1–3 i niewielkimi zaburzeniami funkcji kończyny         2) wygojone złamanie łopatki z wyraźnym przemieszczeniem 6–12 4–9 i niewielkim upośledzeniem funkcji kończyny z ograniczeniem ruchomości do 30%         3) wygojone złamanie łopatki z wyraźnym przemieszczeniem 13–20 10–15 i średnim upośledzeniem funkcji kończyny z ograniczeniem ruchomości w zakresie 31–50%         4) wygojone złamanie łopatki z wyraźnym przemieszczeniem 21–40 16–30 i znacznym upośledzeniem funkcji kończyny z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% Uwaga Poz. 99 uwzględnia również ewentualne powikłania neurologiczne. OBOJCZYK 100 Stan po wadliwym wygojeniu złamania obojczyka w zależności od stopnia zniekształcenia i ograniczenia ruchomości         1) niewielkiego stopnia deformacja z ograniczeniem ruchomości 1–8 1–6 stawu ramienno-łopatkowego do 20%         2) deformacja z wyraźnym ograniczeniem ruchomości stawu 9–20 7–15 ramienno-łopatkowego powyżej 20%         6) Możliwość wystąpienia co najmniej jednego następstwa urazu. W przypadku jednoczesnego wystąpienia wszystkich wymienionych w przepisie następstw urazów ocenia się je według najwyższej wartości procentowego uszczerbku na zdrowiu. 101 Staw rzekomy obojczyka w zależności od zniekształceń, przemieszczeń, upośledzenia funkcji kończyny         1) zmiany wtórne z ograniczeniem ruchomości w stawie 10–14 8–12 ramienno-łopatkowym do 20%         2) zmiany wtórne z ograniczeniem ruchomości w stawie 15–25 13–20 ramienno-łopatkowym powyżej 20% Uwaga W przypadku złamania obojczyka powikłanego stawem rzekomym ocenia się wyłącznie według poz. 101. 102 Zwichnięcie, podwichnięcie stawu obojczykowo-barkowego lub obojczykowo-mostkowego w zależności od ograniczenia ruchów, stopnia zniekształcenia i upośledzenia funkcji         1) brak lub niewielka deformacja i ograniczenie ruchomości do 1–5 1–3 10% (Io)         2) wyraźna deformacja i ograniczenie ruchomości do 20% 6–10 4–8 (IIo, IIo/IIIo)         3) wyraźna deformacja i ograniczenie ruchomości powyżej 20% 11–25 9–20 (IIo/IIIo, IIIo) Uwaga W przypadku gdy deficyt funkcji kończyny górnej wynika z nakładania się skutków złamania obojczyka oraz uszkodzeń neurologicznych, deficyt funkcji kończyny ocenia się wyłącznie według poz. 181. W przypadku nienakładania się deficytów dodatkowo ocenia się według poz. 181. 103 Uszkodzenia obojczyka powikłane przewlekłym zapaleniem ocenia się według kości poz. 100–102, zwiększając stopień uszczerbku o 5% BARK – STAW RAMIENNO-ŁOPATKOWY 104 Uszkodzenia stawu ramienno-łopatkowego (zwichnięcia, złamania głowy, nasady bliższej kości ramiennej, panewki, szyjki łopatki, skręcenia) oraz uszkodzenia pozostałych struktur barku w zależności od ubytków tkanek, ograniczenia ruchów, zaników mięśni, przemieszczeń i zniekształceń złamanej głowy kości ramiennej itp.         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 30% 1–11 1–7         2) średnie zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 31–50% 12–19 8–14         3) znaczne zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 20–35 15–30 Uwaga Uszkodzenie stawu ramienno-łopatkowego wygojone sztucznym stawem ocenia się według poz. 104, nie mniej niż 10%. 105 Zastarzałe nieodprowadzalne zwichnięcie stawu ramienno- 20–35 15–30 -łopatkowego w zależności od zakresu ruchów i ustawienia kończyny 106 Udokumentowane nawykowe zwichnięcie stawu ramienno- 5–25 5–20 -łopatkowego potwierdzone dokumentacją medyczną, w tym radiologiczną Uwaga Kolejnych epizodów nawykowego zwichnięcia nie traktuje się jako kolejnego nieszczęśliwego wypadku, lecz jako skutek ostatniego urazowego zwichnięcia stawu ramienno-łopatkowego. Przy ocenianiu według poz. 106 zbiera się szczegółowy wywiad w kierunku przebytych wcześniej urazowych zwichnięć w stawie oraz zapoznaje się z dodatkową dokumentacją medyczną w celu ustalenia daty ostatniego zwichnięcia urazowego oraz daty pierwszego zwichnięcia nawykowego. Konieczna analiza dokumentacji medycznej i wypadkowej wraz z analizą mechanizmu urazu celem identyfikacji przedmiotowego zdarzenia jako nieszczęśliwego wypadku. 107 Staw wiotki, cepowy w następstwie pourazowych ubytków 25–40 20–35 kości w zależności od zaburzeń funkcji Uwaga Staw wiotki z powodu porażeń ocenia się według norm neurologicznych. 108 Zesztywnienie stawu barkowego (całkowity brak ruchomości w stawie ramienno-łopatkowym)         1) w ustawieniu czynnościowo korzystnym w zależności od 20–35 15–30 ustawienia i funkcji         2) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym 40 35 109 Bliznowaty przykurcz stawu barkowego w zależności od ocenia się według zaburzeń czynności stawu poz. 104 lub poz. 108 110 Uszkodzenie barku powikłane przewlekłym zapaleniem kości, ocenia się według przetokami itp. poz. 104–109, zwiększając stopień uszczerbku o 5% Uwaga W przypadku gdy deficyt funkcji kończyny górnej wynika z nakładania się skutków uszkodzeń barku oraz uszkodzeń neurologicznych, deficyt funkcji kończyny ocenia się wyłącznie według poz. 181. W przypadku nienakładania się deficytów ocenia się dodatkowo według poz. 181. 111 Utrata kończyny w stawie ramienno-łopatkowym 70 65 112 Utrata kończyny wraz z łopatką 75 70 ZAKRESY RUCHOMOŚCI STAWU RAMIENNO-ŁOPATKOWEGO Zgięcie 0–180o, wyprost 0–60o, odwodzenie 0–90o, unoszenie 90–180o (niekiedy odwodzenie i unoszenie określane jest jednym terminem – odwodzenie i wtedy zakres ruchu wynosi 0–180o), przywodzenie 0–50o, rotacja zewnętrzna 0–70o, rotacja wewnętrzna 0–100o (pozycja funkcjonalna, swobodna: 20–40o zgięcia, 20–50o odwiedzenia i 30–50o rotacji wewnętrznej). RAMIĘ 113 Złamanie trzonu kości ramiennej – w zależności od przemieszczeń, ograniczeń ruchu w stawie ramienno-łopatkowym i łokciowym         1) upośledzenie funkcji kończyny z ograniczeniem ruchomości 1–15 1–10 w stawie ramienno-łopatkowym lub łokciowym do 30%         2) upośledzenie funkcji kończyny z ograniczeniem ruchomości 16–30 11–25 w stawie ramienno-łopatkowym lub łokciowym powyżej 30%         3) złamania powikłane przewlekłym zapaleniem kości, brakiem ocenia się według zrostu, stawem rzekomym itp. poz. 113 pkt 1 lub 2, zwiększając stopień uszczerbku w zależności od zaburzeń funkcji o 5–15% 114 Uszkodzenia mięśni, uszkodzenia ścięgien i ich przyczepów w zależności od zmian wtórnych i upośledzenia funkcji         1) zmiany niewielkie 1–5 1–4         2) zmiany średnie 6–12 5–9         3) zmiany duże 13–20 10–15 Uwaga Według tej pozycji ocenia się jedynie uszkodzenia bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości ocenia się według poz. 113. 115 Utrata kończyny w obrębie ramienia         1) z zachowaniem tylko 1/3 bliższej kości ramiennej 70 65         2) przy dłuższych kikutach 65 60 116 Trwałe przepukliny mięśniowe ramienia ocenia się według poz. 114 pkt 1 STAW ŁOKCIOWY 117 Złamania w obrębie łokcia (nasada dalsza kości ramiennej, nasada bliższa kości promieniowej i łokciowej) w zależności od zaburzeń osi, ograniczenia ruchów w stawie łokciowym oraz innych zmian wtórnych         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 20% 1–5 1–4         2) średnie zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 21–50% 6–15 5–10         3) duże zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 16–30 11–25 118 Zesztywnienie stawu łokciowego         1) w zgięciu zbliżonym do kąta prostego i z zachowanymi 25 20 ruchami obrotowymi przedramienia         2) w zgięciu zbliżonym do kąta prostego i w zależności od 26–30 21–25 ograniczenia zakresu ruchów obrotowych przedramienia         3) w ustawieniu wyprostnym lub zbliżonym do 20° 45 40         4) w innych niekorzystnych ustawieniach w zależności od 30–45 25–40 przydatności czynnościowej kończyny 119 Uszkodzenia łokcia – zwichnięcia, skręcenia, uszkodzenia tkanek miękkich w zależności od ograniczenia ruchów, zaników mięśni, przemieszczeń, zniekształceń oraz innych zmian wtórnych         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 20% 1–5 1–4         2) średnie zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 6–15 5–10 21–50%         3) duże zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 16–30 11–25 Uwaga Według tej pozycji ocenia się jedynie uszkodzenia bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości ocenia się według poz. 117. 120 Cepowy staw łokciowy, utrwalony mimo leczenia w zależności 15–30 10–25 od stopnia wiotkości i stanu mięśni 121 Uszkodzenia stawu łokciowego powikłane przewlekłym ocenia się według stanem zapalnym, przetokami itp. poz. 117–120, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu o 5% Uwaga Funkcjonalny pełny wyprost stawu łokciowego 0°, pełne zgięcie 140°, supinacja i pronacja 0°–80° (pozycja funkcjonalna 80o zgięcia). PRZEDRAMIĘ 122 Złamania w obrębie dalszych nasad jednej lub obu kości przedramienia, powodujące ograniczenia ruchomości nadgarstka i zniekształcenia w zależności od stopnia zaburzeń funkcji         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 30% 1–6 1–5         2) średnie zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 7–15 6–10 31–60%         3) duże zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 60% 16–25 11–20         4) usztywnienie nadgarstka w położeniu korzystnym (wyprost 15–20 10–15 i pronacja)         5) usztywnienie nadgarstka w położeniu niekorzystnym 21–30 16–25 123 Złamania trzonów jednej lub obu kości przedramienia w zależności od zniekształceń i zaburzeń czynnościowych         1) niewielkie zmiany 1–6 1–5         2) średnie zmiany 7–15 6–10         3) duże zmiany, zmiany wtórne i inne 16–30 11–25 124 Izolowane uszkodzenie części miękkich przedramienia, skóry, mięśni, ścięgien, naczyń w zależności od rozmiarów, uszkodzenia i upośledzenia funkcji, zmian wtórnych (troficzne, krążeniowe, blizny i inne)         1) niewielkie zmiany 1–5 1–4         2) średnie zmiany 6–10 5–8         3) duże zmiany, zmiany wtórne i inne 11–20 9–15 Uwaga Według tej pozycji ocenia się jedynie uszkodzenia bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości ocenia się według poz. 122, 123, 125, 126. 125 Staw rzekomy kości łokciowej lub promieniowej w zależności od zniekształceń, ubytków kości, upośledzenia funkcji i innych zmian wtórnych         1) średniego stopnia 10–20 10–15         2) dużego stopnia 21–35 16–30 Uwaga W przypadku złamania jednej kości przedramienia powikłanej stawem rzekomym ocenia się wyłącznie według poz. 125. 126 Brak zrostu, staw rzekomy obu kości przedramienia w zależności od zniekształceń, ubytków kości, upośledzenia funkcji, zmian wtórnych         1) średniego stopnia 10–25 10–20         2) dużego stopnia 26–40 21–35 Uwaga W przypadku złamania obu kości przedramienia powikłanych stawem rzekomym ocenia się wyłącznie według poz. 126. 127 Uszkodzenie przedramienia powikłane przewlekłym zapaleniem ocenia się według kości, przetokami, ubytkiem tkanki kostnej poz. 122–126, zwiększając stopień uszczerbku o 5% 128 Utrata kończyny w obrębie przedramienia w zależności od 55–60 50–55 charakteru kikuta i jego przydatności do protezowania 129 Utrata przedramienia w okolicy nadgarstka 55 50 ZAKRESY RUCHOMOŚCI PRZEDRAMIENIA Nawracanie 0–80o, odwracanie 0–80o (pozycja funkcjonalna, swobodna – 20o nawrócenia). NADGARSTEK 130 Uszkodzenia nadgarstka: skręcenia, zwichnięcia, złamania w zależności od blizn, ubytków, zniekształceń, niestabilności, upośledzenia funkcji, zmian troficznych i innych zmian wtórnych         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 30% 1–6 1–5         2) średnie zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 31–60% 7–15 6–10         3) duże zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 60% 16–25 11–20 131 Całkowite zesztywnienie w obrębie nadgarstka         1) w ustawieniu czynnościowo korzystnym w zależności od 15–20 10–15 stopnia upośledzenia funkcji ręki i palców         2) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym w zależności od 21–30 16–25 stopnia upośledzenia funkcji ręki i palców 132 Uszkodzenie nadgarstka powikłane trwałymi zmianami ocenia się według troficznymi, przewlekłym ropnym zapaleniem kości nadgarstka, poz. 130–131, przetokami zwiększając stopień uszczerbku o 5% 133 Utrata ręki na poziomie nadgarstka 55 60 ZAKRESY RUCHOMOŚCI NADGARSTKA Zgięcie dłoniowe 60o (czynne), 80o (bierne), zgięcie grzbietowe 60o (czynne), 80o (bierne), odchylenie promieniowe 20o, odchylenie łokciowe 30o, (pozycja funkcjonalna – od 10o zgięcia dłoniowego do 10o zgięcia grzbietowego i od 0o do 10o odchylenia łokciowego). ŚRÓDRĘCZE 134 Uszkodzenie śródręcza: kości, części miękkich w zależności od ubytków, zniekształceń oraz upośledzenia funkcji ręki, palców i innych zmian wtórnych         1) I kość śródręcza (w zależności od funkcji kciuka)             a) z ograniczeniem ruchomości kciuka do 30% 1–6 1–5             b) z ograniczeniem ruchomości w zakresie 31–60% 7–12 6–9             c) z ograniczeniem ruchomości powyżej 60% 13–20 10–15         2) II kość śródręcza (w zależności od ruchomości palca wskazującego)             a) z ograniczeniem ruchomości do 30% 1–5 1–3             b) z ograniczeniem ruchomości w zakresie 31–60% 6–9 4–6             c) z ograniczeniem ruchomości powyżej 60% 10–15 7–10         3) III kość śródręcza (w zależności od ruchomości palca III i innych zmian wtórnych)             a) z ograniczeniem ruchomości w zakresie 20–50% 1–2 1             b) z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 3–5 2–4         4) IV, V kość śródręcza (w zależności od ruchomości odpowiednich palców i innych zmian wtórnych) – ocenia się osobno dla każdej kości śródręcza             a) z ograniczeniem ruchomości w zakresie 20–50% 1–2 1             b) z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 3–4 2 KCIUK 135 Utrata w zakresie kciuka w zależności od rozmiaru ubytku, jakości kikuta, zniekształceń, ograniczenia ruchomości palca oraz upośledzenia funkcji ręki i innych zmian wtórnych         1) częściowa lub całkowita utrata opuszki 1–4 1–2         2) częściowa lub całkowita utrata paliczka paznokciowego 5–10 3–6 w zależności od zmian wtórnych         3) utrata paliczka paznokciowego i paliczka podstawnego (do 11–15 7–10 2/ długości paliczka podstawnego) w zależności od zmian 3 wtórnych         4) utrata paliczka paznokciowego i paliczka podstawnego 16–20 11–15 poniżej 2/ długości lub utrata obu paliczków bez kości 3 śródręcza         5) utrata obu paliczków z kością śródręcza 21–25 16–20 136 Inne uszkodzenia kciuka (złamania, zwichnięcia, uszkodzenia tkanek miękkich) w zależności od upośledzenia ruchomości kciuka oraz funkcji ręki i zmian wtórnych         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 25% 1–5 1–3         2) średnie zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 26–50% 6–10 4–8         3) znaczne zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 51–75% 11–15 9–12         4) bardzo duże zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 75% 16–20 13–15         5) rozległe zmiany palca i ręki, graniczące z funkcjonalną utratą 20–25 15–20 palca wraz z pierwszą kością śródręcza Uwaga Przy ocenie stopnia zaburzeń czynności kciuka bierze się pod uwagę przede wszystkim zdolność odwodzenia, przeciwstawiania i chwytu. ZAKRESY RUCHOMOŚCI KCIUKA − staw śródręczno-paliczkowy 0–60o (pozycja funkcjonalna 20o zgięcia), − staw międzypaliczkowy 0–80o (pozycja funkcjonalna 20o zgięcia), − odwodzenie 0–50o, − przywodzenie – maksymalna odległość między kresą zgięciową stawu międzypaliczkowego kciuka a kresą zgięciową stawu śródręczno-paliczkowego palca V: pełny zakres ruchu – 0 cm, brak ruchu – 8 cm, − opozycja (przeciwstawianie) – maksymalna odległość między kresą zgięciową stawu międzypaliczkowego kciuka a kresą zgięciową stawów śródręczno-paliczkowych na wysokości III stawu śródręczno-paliczkowego: pełny zakres ruchu – 8 cm, brak ruchu – 0 cm. PALEC WSKAZUJĄCY 137 Utrata w obrębie wskaziciela w zależności od zniekształceń, jakości kikuta, ograniczenia ruchów wskaziciela, upośledzenia funkcji ręki         1) utrata częściowa lub całkowita opuszki 1–2 1         2) utrata paliczka paznokciowego 3–5 2–3         3) utrata paliczka paznokciowego z częścią paliczka środkowego 6–9 4–7         4) utrata paliczka środkowego 10 8         5) utrata trzech paliczków 15 10         6) utrata wskaziciela z kością śródręcza 15–20 10–15 138 Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie wskaziciela: złamania, zwichnięcia, uszkodzenia części miękkich w zależności od zniekształceń, zaburzeń czucia, ograniczenia ruchów palca, upośledzenia funkcji ręki, przykurczów stawów, zesztywnień, zmian troficznych i innych zmian wtórnych w zależności od stopnia         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 20% 1–3 1–2         2) zmiany średniego stopnia z ograniczeniem ruchomości 4–6 3–4 w zakresie 21–40%         3) zmiany dużego stopnia z ograniczeniem ruchomości 7–11 5–7 w zakresie 41–70%         4) zmiany znacznego stopnia z ograniczeniem ruchomości 12–15 8–10 powyżej 70%         5) rozległe zmiany palca i ręki, graniczące z funkcjonalną utratą 15–20 10–15 palca wraz z kością śródręcza PALEC TRZECI, CZWARTY I PIĄTY 139 Palec III, IV i V w zależności od poziomu utraty         1) palec III – utrata częściowa lub całkowita opuszki 1–2 1         2) palec III – utrata paliczka paznokciowego 3 2         3) palec III – utrata dwóch paliczków 7 5         4) palec III – utrata trzech paliczków 10 8         5) palec IV – utrata częściowa lub całkowita opuszki 1 0,5         6) palec IV – utrata paliczka paznokciowego 2 1         7) palec IV – utrata dwóch paliczków 4 2         8) palec IV – utrata trzech paliczków 7 3         9) palec V – za utratę każdego paliczka 1 1 140 Utrata palców III, IV lub V z kością śródręcza         1) palec III 12 10         2) palec IV 9 5         3) palec V 5 4 141 Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie palców III, IV lub V – złamania, zwichnięcia, uszkodzenia części miękkich w zależności od zniekształceń, zaburzeń czucia, ograniczenia ruchów palca, przykurczów stawów, zesztywnień, zmian troficznych i innych zmian wtórnych – za każdy palec w zależności od stopnia         1) palec III             a) ograniczenie ruchomości do 50% bez zmian wtórnych 1–2 1–2             b) ograniczenie ruchomości powyżej 50% bez zmian 3–5 3–4 wtórnych             c) ograniczenie ruchomości do 50% ze zmianami wtórnymi 1–5 1–4             d) ograniczenie ruchomości powyżej 50% ze zmianami 6–10 5–8 wtórnymi         2) palec IV             a) ograniczenie ruchomości do 50% bez zmian wtórnych 1–2 1             b) ograniczenie ruchomości powyżej 50% bez zmian 3–4 2 wtórnych             c) ograniczenie ruchomości do 50% ze zmianami wtórnymi 1–4 1–2             d) ograniczenie ruchomości powyżej 50% ze zmianami wtórnymi 5–7 3         3) palec V             a) ograniczenie ruchomości do 50% bez zmian wtórnych 1 1             b) ograniczenie ruchomości powyżej 50% bez zmian wtórnych 2 2             c) ograniczenie ruchomości do 50% ze zmianami wtórnymi 2 2             d) ograniczenie ruchomości powyżej 50% ze zmianami 3 3 wtórnymi Uwaga Łączny stopień pourazowego uszczerbku ręki nie może przekroczyć: 55% – dominującej i 50% – niedominującej. Przy uszkodzeniach obejmujących większą liczbę palców globalna ocena musi być niższa niż łączna całkowita utrata tych palców i odpowiadać stopniowi użyteczności ręki. ZAKRESY RUCHOMOŚCI – PALCE II–V: − staw śródręczno-paliczkowy 0–90o (pozycja funkcjonalna 30o zgięcia), − staw międzypaliczkowy bliższy 0–100o (pozycja funkcjonalna 40o zgięcia), − staw międzypaliczkowy dalszy 0–70o (pozycja funkcjonalna 20o zgięcia). USZKODZENIA KOŃCZYNY DOLNEJ STAW BIODROWY 142 Utrata kończyny dolnej         1) przez wyłuszczenie jej w stawie biodrowym 70         2) odjęcie powyżej ½ uda 60 143 Uszkodzenia stawu biodrowego – zwichnięcia, złamania panewki, złamania bliższej nasady kości udowej, złamania szyjki, złamania krętarzowe, urazowe złuszczenia głowy kości udowej oraz uszkodzenia tkanek miękkich okolicy stawu biodrowego w zależności od ubytków, stopnia ograniczenia ruchów, zniekształceń i zmian wtórnych         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 30% 2–12         2) średnie zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 31–60% 13–24         3) duże zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 60% 24–50 144 Zesztywnienie stawu biodrowego w zależności od ustawienia i wtórnych zaburzeń statyki i dynamiki         1) w ustawieniu czynnościowo korzystnym 30–35         2) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym 36–45 145 Przykurcze i zesztywnienia powikłane przewlekłym zapaleniem ocenia się według poz. 143, tkanki kostnej, z przetokami itp. zwiększając stopień uszczerbku o 5% 146 Pourazowa endoprotezoplastyka stawu biodrowego w zależności od ruchomości, dolegliwości bólowych, konieczności zaopatrzenia ortopedycznego, możliwości i zaburzeń chodu         1) bez ograniczeń funkcji 15         2) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 50% 16–25         3) znaczne zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 26–45 Uwaga Należy zwracać uwagę na zgłaszane jako wynik urazowego uszkodzenia biodra zmiany chorobowe: krwiopochodne ropne zapalenie kości, gruźlicę kostno-stawową, nowotwory, martwice aseptyczne kości, biodro szpotawe dorastających i inne zniekształcenia powodujące zaburzenia statyki. Przy tego rodzaju stanach chorobowych ocenę uszczerbku ogranicza się wyłącznie do spowodowanego przedmiotowym nieszczęśliwym wypadkiem. W przypadku gdy deficyt funkcji kończyny dolnej wynika z nakładania się skutków uszkodzeń biodra oraz uszkodzeń neurologicznych, deficyt funkcji kończyny ocenia się wyłącznie według poz. 181. W przypadku nienakładania się deficytów dodatkowo ocenia się według poz. 181. ZAKRESY RUCHOMOŚCI STAWU BIODROWEGO Zgięcie 0–120°, wyprost 0–20°, odwodzenie 0–50°, przywodzenie 0–40°, rotacja (obracanie) na zewnątrz 0–45°, rotacja do wewnątrz 0–50°. UDO 147 Złamanie kości udowej w zależności od zniekształceń, zaburzenia osi kończyny, skrócenia, zaników mięśni, ograniczenia ruchów w stawie biodrowym i kolanowym, zaburzeń chodu, zaburzeń funkcji kończyny i innych zmian wtórnych         1) skrócenie w zakresie 1–3 cm bez zmian wtórnych 3–10         2) skrócenie w zakresie 3,1–5 cm bez zmian wtórnych 11–20         3) skrócenie powyżej 5 cm bez zmian wtórnych 21–30         4) niewielkie zmiany ze skróceniem do 3 cm 10–15         5) średnie zmiany ze skróceniem w zakresie 3,1–5 cm, 16–30 upośledzenie chodu w stopniu średnim         6) duże zmiany ze skróceniem powyżej 5 cm, upośledzenie 31–40 chodu w stopniu znacznym Uwaga Ocena zmian wtórnych według tej pozycji powinna być zgodna z wartościami uszczerbku opisanymi w poz. 143 i 154 opisującymi procentowo utratę ruchomości w stawach biodrowym i kolanowym z ograniczeniem do 60%. 148 Staw rzekomy kości udowej, ubytki kości udowej 40–60 uniemożliwiające obciążenie kończyny w zależności od stopnia upośledzenia funkcji, skrócenia, zmian zapalnych i zaburzeń wtórnych 149 Izolowane uszkodzenia tkanek miękkich w zależności od zaburzeń funkcji kończyny         1) niewielkiego stopnia 1–5         2) średniego stopnia 6–10         3) znacznego stopnia 11–20 Uwaga Według tej pozycji ocenia się wyłącznie uszkodzenia bez złamań kości. W przypadku współistnienia złamań kości ocenia się według poz. 147. 150 Uszkodzenie dużych naczyń, tętniaki pourazowe w zależności 5–30 od stopnia zaburzeń ukrwienia kończyny i powikłań 151 Uszkodzenie uda powikłane przewlekłym ropnym zapaleniem ocenia się według poz. 147, kości, przetokami, skostnieniem pozaszkieletowym zwiększając stopień uszczerbku w zależności od rozmiarów powikłań o 5–10% 152 Uszkodzenie uda powikłane współistniejącym uszkodzeniem ocenia się według nerwu kulszowego poz. 147–150, zwiększając stopień uszczerbku w zależności od rozmiarów uszkodzenia nerwu o 10–60% Uwaga Łączny stopień uszczerbku ocenianego według poz. 147–152 i poz. 153 nie może przekroczyć 60%. 153 Utrata kończyny w zależności od długości kikuta i jego 55–60 przydatności do protezowania KOLANO 154 Złamania kości tworzących staw kolanowy i inne uszkodzenia w zależności od zniekształceń, przykurczów, ograniczenia ruchów, stabilności stawu i innych zmian wtórnych. Dodatkowo ocenia się według poz. 155 i 156         1) utrata ruchomości w zakresie 0–40° za każde 2° ubytku ruchu 1         2) utrata ruchomości w zakresie 41°–90° za każde 5° 1         3) utrata ruchomości w zakresie 91°–120° za każde 10° ubytku 1 ruchu         4) zesztywnienie stawu kolanowego w pozycji funkcjonalnie 25 korzystnej (0–15°)         5) zesztywnienie stawu kolanowego w pozycji funkcjonalnie 35 niekorzystnej 155 Uszkodzenia aparatu więzadłowo-torebkowego w zależności od stabilności stawu oraz wydolności statyczno-dynamicznej kończyny. Dodatkowo ocenia się według poz. 154         1) niestabilność jednopłaszczyznowa Iº, z niewielkimi zmianami 1–4 wtórnymi (zaniki mięśniowe i zmniejszenie siły mięśniowej itp.)         2) niestabilność jednopłaszczyznowa II°, dwupłaszczyznowa I°, 5–12 w zależności od zmian wtórnych (zaniki mięśniowe i zmniejszenie siły mięśniowej itp.)         3) niestabilność jednopłaszczyznowa III° lub dwupłaszczyznowa II°, 13–19 w zależności od zmian wtórnych (zaniki mięśniowe i zmniejszenie siły mięśniowej itp.)         4) niestabilność dwupłaszczyznowa III°, w zależności od zmian 20–25 wtórnych (zaniki mięśniowe i zmniejszenie siły mięśniowej itp.)         5) pełna niestabilność wielopłaszczyznowa, w zależności od zmian 26–35 wtórnych (zaniki mięśniowe i zmniejszenie siły mięśniowej itp.) 156 Inne następstwa urazów stawu kolanowego (zaburzenia osi ocenia się według stawu, przewlekłe wysiękowe zapalenia, przewlekłe dolegliwości poz. 154 i 155, bólowe, chondromalacja, niestabilności rzepki, złamania zwiększając stopień rzepki, uszkodzenia łąkotek) w zależności od funkcji stawu uszczerbku o 1–10% kolanowego oraz stopnia nasilenia istniejących dolegliwości Uwaga Łączny stopień pourazowego uszczerbku stawu kolanowego nie może przekroczyć 40%. Kolejno występujących następstw urazu stawu kolanowego nie traktuje się jako efektu odrębnych zdarzeń, ale jako skutek ostatniego rozpoznanego urazu. Do oceny jest konieczny szczegółowy wywiad dotyczący wcześniej rozpoznanych chorób będących konsekwencją przebytego urazu w celu ustalenia jego związku z aktualnie stwierdzanymi następstwami. Należy zwracać uwagę na mechanizm urazu, obrażenia (rozerwanie torebki stawowej i krwiak śródstawowy), sposób leczenia (unieruchomienie w opatrunku gipsowym lub nie), a także współistnienie predyspozycji pod postacią zmian anatomicznych lub chorób. Analiza powinna być oparta na pełnej dokumentacji medycznej. Uszkodzenie stawu kolanowego wygojone sztucznym stawem ocenia się według poz. 154 i 156, nie mniej niż 15%. 157 Utrata kończyny na poziomie stawu kolanowego 50 Uwaga Prawidłowo funkcjonalny zakres ruchów w stawie kolanowym przyjmuje się od 0° dla wyprostu do 120° dla zgięcia. PODUDZIE 158 Złamanie kości podudzia w zależności od zniekształceń, skrócenia, ograniczenia ruchomości w stawie skokowym i kolanowym oraz innych zmian wtórnych         1) skrócenie w zakresie 1–3 cm bez zmian wtórnych 2–10         2) skrócenie w zakresie 3,1–5 cm bez zmian wtórnych 11–20         3) skrócenie powyżej 5 cm bez zmian wtórnych 21–30         4) niewielkie zmiany ze skróceniem do 3 cm 3–15         5) średnie zmiany ze skróceniem w zakresie 3,1–5 cm 16–30         6) duże zmiany ze skróceniem powyżej 5 cm 31–40 Uwaga Ocena zmian wtórnych według tej pozycji powinna być zgodna z wartościami uszczerbku opisanymi w poz. 154 i 162 opisującymi procentowo utratę ruchomości w stawach kolanowym i skokowo-goleniowym z ograniczeniem do 40%. 159 Izolowane złamanie strzałki w zależności od przemieszczeń, 1–3 zniekształceń, upośledzenia funkcji kończyny 160 Uszkodzenia tkanek miękkich podudzia, skóry, mięśni, naczyń, ścięgna Achillesa i innych ścięgien w zależności od rozległości uszkodzenia oraz ograniczeń czynnościowych i innych zmian wtórnych         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 30% 1–5         2) średnie zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 31–50% 6–10         3) znaczne zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 11–20 161 Utrata kończyny w obrębie podudzia w zależności od charakteru kikuta, długości, przydatności do protezowania i zmian wtórnych w obrębie kończyny         1) przy długości kikuta do 8 cm, mierząc od szpary stawowej 50         2) przy dłuższych kikutach 45–49 Uwaga W przypadku gdy deficyt funkcji kończyny dolnej wynika z nakładania się skutków uszkodzeń podudzia oraz uszkodzeń neurologicznych, deficyt funkcji kończyny ocenia się wyłącznie według poz. 181. W przypadku nienakładania się deficytów ocenia się dodatkowo według poz. 181. STAW GOLENIOWO-SKOKOWY I SKOKOWO-PIĘTOWY, STOPA 162 Uszkodzenie stawu skokowo-goleniowego i skokowo-piętowego – złamania, skręcenia, zwichnięcia, uszkodzenia więzadeł, torebki stawowej itp. w zależności od zniekształceń, ograniczenia ruchomości, zmian wtórnych i utrzymujących się dolegliwości         1) niewielkiego stopnia z ograniczeniem ruchomości do 20% 1–5         2) średniego stopnia z ograniczeniem ruchomości w zakresie 6–10 21–50%         3) dużego stopnia z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 11–20         4) powikłane przewlekłym zapaleniem kości, stawów, przetokami zwiększa się ocenę oraz innymi zmianami wtórnymi uszczerbku o 5% 163 Zesztywnienie stawu skokowo-goleniowego w zależności od utrzymujących się dolegliwości oraz ograniczenia funkcji         1) pod kątem zbliżonym do prostego ±5º 20         2) w innych ustawieniach czynnościowo niekorzystnych w zależności 21–30 od ustawienia         3) w ustawieniach niekorzystnych z przetokami, zapaleniem kości ocenia się według poz. 163 pkt 1 i 2, zwiększając stopień uszczerbku o 5% 164 Złamania kości skokowej lub piętowej w zależności od utrzymujących się dolegliwości oraz ograniczenia funkcji         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 20% 1–5         2) średnie zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 21–50% 6–10         3) duże zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 11–20 165 Utrata kości skokowej lub piętowej w zależności od wielkości, blizn, zniekształceń, zaburzeń statyczno-dynamicznych stopy i innych powikłań7)         1) częściowa utrata 20–30         2) całkowita utrata 30–40 166 Uszkodzenie kości stępu z przemieszczeniem, zniekształceniem oraz innymi zmianami wtórnymi         1) zmiany niewielkiego stopnia z ograniczeniem ruchomości do 20% 1–5         2) zmiany średniego stopnia z ograniczeniem ruchomości 6–10 w zakresie 21–50%         3) zmiany dużego stopnia z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 11–20         7) Możliwość wystąpienia co najmniej jednego następstwa urazu. W przypadku jednoczesnego wystąpienia wszystkich wymienionych w przepisie następstw urazów ocenia się je według najwyższej wartości procentowego uszczerbku na zdrowiu. 167 Złamania kości śródstopia w zależności od przemieszczeń, zniekształceń stopy, zaburzeń statyczno-dynamicznych i innych zmian wtórnych         1) I lub V kości śródstopia:             a) niewielkie zmiany bez zniekształceń 1–5             b) znaczne zmiany, zniekształcenie, ograniczenie ruchomości 6–10 stopy         2) II, III lub IV kości śródstopia:             a) niewielkie zmiany bez zniekształceń 1–3             b) znaczne zmiany, zniekształcenie, ograniczenie ruchomości 4–7 stopy         3) złamania dwóch kości śródstopia w zależności od zniekształceń 2–10 i zaburzeń czynnościowych         4) złamania trzech i więcej kości śródstopia w zależności od 3–15 zniekształceń i zaburzeń czynnościowych 168 Złamania kości śródstopia powikłane zapaleniem kości, ocenia się według poz. 167, przetokami, wtórnymi zmianami troficznymi zwiększając stopień uszczerbku o 5% 169 Inne uszkodzenia okolicy stępu i śródstopia – skręcenia, stłuczenia, uszkodzenia mięśni, ścięgien w zależności od zniekształceń, zmian troficznych, zaburzeń dynamicznych stopy i innych zmian wtórnych         1) zmiany niewielkie 1–5         2) średnie zmiany 6–10         3) duże zmiany 11–15 170 Utrata stopy w całości 45 171 Utrata stopy na poziomie stawu Choparta 40 172 Utrata stopy na poziomie stawu Lisfranka 35 173 Utrata stopy w obrębie kości śródstopia w zależności od 20–30 rozległości utraty przodostopia i jakości kikuta Uwaga W przypadku gdy deficyt funkcji kończyny dolnej wynika z nakładania się skutków uszkodzeń stopy oraz uszkodzeń neurologicznych, deficyt funkcji kończyny ocenia się wyłącznie według poz. 181. W przypadku nienakładania się deficytów ocenia się dodatkowo według poz. 181. ZAKRESY RUCHOMOŚCI STAWU SKOKOWEGO Zgięcie grzbietowe 0–20°, zgięcie podeszwowe 0–(40–50°), nawracanie 0–10°, odwracanie 0–40°, przywodzenie 0–10°, odwodzenie 0–10°. PALCE STOPY 174 Utrata w zakresie palucha w zależności od wielkości ubytków, charakteru kikuta         1) ubytki opuszki lub częściowa utrata paliczka paznokciowego 1–3 palucha         2) utrata paliczka paznokciowego palucha 4         3) utrata w obrębie paliczka podstawnego palucha 5–7         4) utrata paliczka podstawnego palucha 8 175 Inne uszkodzenia palucha – zwichnięcia, złamania, uszkodzenia tkanek miękkich w zależności od rozległości blizn, ubytków, zniekształcenia, upośledzenia funkcji stopy, ograniczenia ruchomości         1) niewielkie zmiany z ograniczeniem ruchomości do 30% 1–2         2) średnie zmiany z ograniczeniem ruchomości w zakresie 31–50% 3–4         3) duże zmiany z ograniczeniem ruchomości powyżej 50% 5–7 176 Utrata palucha         1) wraz z kością śródstopia w zależności od rozmiaru utraty kości 9–12 śródstopia         2) wraz z co najmniej trzema innymi palcami stopy 15         3) wraz ze wszystkimi innymi palcami stopy 20 177 Utrata w zakresie palców II, III, IV, V         1) częściowa utrata 1         2) całkowita utrata 2 178 Utrata palca V z kością śródstopia 3–8 179 Utrata palców II, III, IV z kością śródstopia w zależności od 3–5 wielkości utraty kości śródstopia, ustawienia stopy i innych zmian wtórnych 180 Uszkodzenia II, III, IV i V palca – zwichnięcia, złamania, uszkodzenia tkanek miękkich w zależności od rozległości ubytków, zniekształcenia, ustawienia, stopnia upośledzenia funkcji i liczby uszkodzonych palców         1) średnie i znaczne zmiany w obrębie każdego palca 1         2) łącznie za wszystkie uszkodzone palce II–V jednej stopy 1–5 ZAKRESY RUCHOMOŚCI PALCÓW STOPY zgięcie 0–40° (czynne), 0–60° (bierne), wyprost 0–45° (czynne), 0–80° (bierne) Uwaga Łączny stopień pourazowego uszczerbku kończyny dolnej nie może przekroczyć wartości za amputację na tym poziomie. Wartość uszczerbku ustalona za uszkodzenie jednego palca nie może przekroczyć wartości przewidzianej za całkowitą utratę tego palca. PORAŻENIA LUB NIEDOWŁADY POSZCZEGÓLNYCH STRONA NERWÓW OBWODOWYCH DOMINUJĄ- NIEDOMI- CA NUJĄCA 181 Uszkodzenie częściowe lub całkowite w zależności od stopnia zaburzeń         1) nerwu przeponowego poniżej jego połączenia z nerwem 5–15 5–15 podobojczykowym         2) nerwu piersiowego długiego 5–15 5–10         3) nerwu pachowego części czuciowej, ruchowej lub całego 3–25 2–20 nerwu         4) nerwu mięśniowo-skórnego części czuciowej, ruchowej lub 3–20 2–15 całego nerwu         5) nerwu promieniowego powyżej odejścia gałązki do mięśnia 3–35 2–30 trójgłowego ramienia części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu         6) nerwu promieniowego poniżej odejścia gałązki do mięśnia 3–30 2–20 trójgłowego ramienia części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu         7) nerwu promieniowego nad wejściem do kanału mięśnia 3–25 2–15 odwracacza przedramienia części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu         8) nerwu promieniowego po wyjściu z kanału mięśnia 2–15 1–10 odwracacza przedramienia części czuciowej, ruchowej lub całego nerwu         9) nerwu pośrodkowego w zakresie ramienia części czuciowej, 3–35 2–25 ruchowej lub całego nerwu         10) nerwu pośrodkowego w zakresie nadgarstka części czuciowej, 3–20 2–15 ruchowej lub całego nerwu         11) nerwu łokciowego – części czuciowej, ruchowej lub całego 2–25 1–20 nerwu         12) splotu barkowego części nadobojczykowej (górnej) 10–25 5–20         13) splotu barkowego części podobojczykowej (dolnej) 10–45 4–40         14) pozostałych nerwów odcinka szyjno-piersiowego 1–15         15) nerwu zasłonowego części czuciowej, ruchowej lub całego 1–15 nerwu         16) nerwu udowego części czuciowej, ruchowej lub całego 1–30 nerwu         17) nerwów pośladkowych (górnego i dolnego) 1–20         18) nerwu sromowego wspólnego 2–20         19) nerwu kulszowego przed podziałem na nerw piszczelowy 5–60 i strzałkowy         20) nerwu piszczelowego części czuciowej, ruchowej lub całego 3–30 nerwu         21) nerwu strzałkowego części czuciowej, ruchowej lub całego 2–20 nerwu         22) splotu lędźwiowo-krzyżowego 15–60         23) pozostałych nerwów odcinka lędźwiowo-krzyżowego 1–10 Uwaga Wskazana ocena kliniczna i ocena ilościowa oparta na badaniach przewodnictwa nerwowo- -mięśniowego (EMG). 182 Kauzalgie potwierdzone obserwacją szpitalną w zależności od 10–40 stopnia Uwaga W ocenie tej zawiera się deficyt związany z uszkodzeniem typowym dla danego nerwu. Przy wielomiejscowych uszkodzeniach kończyny górnej lub dolnej (lub jej części) w ustaleniu stopnia uszczerbku na zdrowiu bierze się pod uwagę całkowitą funkcję kończyny (lub jej części), a nie tylko wynik matematyczny sumowania procentów trwałego uszczerbku za poszczególne uszkodzenia. Łączny stopień pourazowego uszczerbku kończyny dolnej nie może przekroczyć wartości za amputację na tym poziomie. Uszkodzenie kikuta amputowanych kończyn wymagające zmiany protezy, reamputacji lub niemożności zastosowania protezy – ocenia się według amputacji na wyższym poziomie. Przy bliznach po oparzeniach skóry powyżej stopnia IIA zalecana jest dodatkowa ocena z tytułu utraty funkcji skóry: na twarzy za 1% TBSA – 5% uszczerbku, na szyi za 1% TBSA – 2% uszczerbku, na kończynach za 1% TBSA – 1% uszczerbku, na rękach za 1% TBSA – 4% uszczerbku, na tułowiu za 3% TBSA – 1% uszczerbku. CHOROBY POZOSTAJĄCE W ZWIĄZKU Z PEŁNIENIEM SŁUŻBY 183 PTSD – zespół stresu pourazowego 10–40 184 Zaburzenia osobowości 20–40 185 Zaburzenia lękowe         1) fobie 10–30         2) zespół lęku uogólnionego 10–40         3) zespół lęku panicznego 10–40         4) zaburzenia mieszane depresyjno-lękowe nawracające 20–40         5) zaburzenia obsesyjno-kompulsywne 20–40 186 Psychozy reaktywne oporne na leczenie 20–80 187 Organiczne zaburzenia psychiczne 40–100 188 Zatrucia ostre lub przewlekłe substancjami chemicznymi lub ocenia się według zasad ich następstw w poz. 87–88 189 Wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące przewlekłe 20–70 trwałe obturacyjne zapalenie oskrzeli, powodujące trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60% wartości należnej 190 Astma oskrzelowa z wyłączeniem astmy o podłożu alergicznym 20–40 191 Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych         1) postać ostra 0–20         2) postać przewlekła 0–20 192 Pylice i inne choroby śródmiąższowe płuc przebiegające 20–100 z włóknieniem 193 Ostre uogólnione reakcje alergiczne 0–20 194 Alergiczny nieżyt nosa lub astma o podłożu alergicznym 0–5 195 Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami 20–40 o działaniu żrącym lub drażniącym 196 Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym 1–5 197 Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat         1) guzki głosowe twarde 20–60         2) wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych 20–60         3) niedowład mięśni przywodzących i napinających fałdy głosowe 20–60 z niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią 198 Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego         1) ostra choroba popromienna uogólniona po napromieniowaniu 45–100 całego ciała lub przeważającej jego części         2) ostra choroba popromienna o charakterze zmian zapalnych lub 45–100 zapalno-martwiczych skóry i tkanki podskórnej         3) przewlekłe popromienne zapalenie skóry 45–100         4) przewlekłe uszkodzenie szpiku kostnego 45–100         5) zaćma popromienna 45–100         6) nowotwory złośliwe, dla których prawdopodobieństwo indukcji 45–100 przez promieniowanie jonizujące przekracza 10% Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku 199 służby, uznanych za rakotwórcze u ludzi         1) rak płuca, rak oskrzela 45–100         2) międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej 45–100         3) nowotwór układu krwiotwórczego 45–100         4) nowotwór skóry 20–80         5) nowotwór pęcherza moczowego 20–100         6) nowotwór wątroby 20–80         7) rak krtani, nowotwór nosa i zatok przynosowych 45–100         8) inne nowotwory, w których etiologii udowodniono istotny 20–100 wpływ czynników szkodliwych występujących w środowisku służby Uwaga Nowotwory powstałe w następstwie działania promieniowania jonizującego kwalifikuje się według poz. 198 pkt 6. 200 Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia         1) udar cieplny albo jego następstwa 0–20         2) wyczerpanie cieplne albo jego następstwa 0–30         3) odmroziny 0–30 201 Choroby wywołane służbą w warunkach zmiennego ciśnienia atmosferycznego lub wywołane działaniem przeciążeń grawitacyjnych (przyspieszeń)         1) choroba dekompresyjna 20–80         2) urazy ciśnieniowe 20–50         3) następstwa oddychania mieszaninami gazowymi pod zwiększonym 20–80 ciśnieniem 202 Zespół wibracyjny         1) postać naczyniowo-nerwowa 20–25         2) postać kostno-stawowa 26–44         3) postać mieszana: naczyniowo-nerwowa i kostno-stawowa 45–79 203 Przewlekłe choroby układu ruchu oraz obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania czynności służbowych         1) przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki 0–10         2) przewlekłe zapalenie kaletki maziowej 0–10         3) przewlekłe uszkodzenie łękotki u osób wykonujących 0–10 czynności służbowe w pozycji kucznej lub klęczącej         4) przewlekłe zapalenie okołostawowe barku 0–15         5) przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej 0–15         6) zmęczeniowe złamanie kości 5–45         7) martwica kości nadgarstka 5–45         8) zespół cieśni w obrębie nadgarstka 0–30         9) zespół kanału Guyona 0–30         10) zespół rowka nerwu łokciowego 5–45         11) uszkodzenie nerwu strzałkowego wspólnego u osób 5–45 wykonujących czynności służbowe w pozycji kucznej Uwaga Do oceny stopnia zaawansowania schorzeń z pkt 8–11 konieczne są m.in. wyniki badań EMG. 204 Obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego ocenia się według poz. 42 lub czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkość co najmniej o 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1 kHz, 2 kHz i 3 kHz 205 Choroby narządu wzroku wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi         1) alergiczne zapalenie spojówek 0–5         2) ostre zapalenie spojówek wywołane promieniowaniem 0–10 nadfioletowym         3) epidemiczne wirusowe zapalenie spojówek lub rogówki 0–10         4) zwyrodnienie rogówki wywołane czynnikami drażniącymi 0–30         5) zaćma wywołana działaniem promieniowania podczerwonego 20–40 lub długofalowego nadfioletowego         6) centralne zmiany zwyrodnieniowe siatkówki i naczyniówki 40–90 wywołane krótkofalowym promieniowaniem podczerwonym lub promieniowaniem widzialnym z obszaru widma niebieskiego Uwaga Oceny narządu wzroku dokonuje się według poz. 27–41. 206 Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa. 0–70 Choroby powstałe w wyniku powikłań szczepień ochronnych, wykonanych w związku ze służbą na określonym stanowisku, zapalenie mięśnia sercowego, wsierdzia, osierdzia w przebiegu chorób o etiologii bakteryjnej, wirusowej lub pasożytniczej (dotyczy również gruźlicy) 207 Zaawansowana przewlekła niewydolność żylna kończyn 20–50 dolnych – stadium minimum C4B według klasyfikacji CEAP 208 Choroby skóry         1) alergiczne kontaktowe zapalenie skóry 0–30         2) kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia 0–30         3) trądzik olejowy, smarowy lub chlorowy o rozległym charakterze 0–15         4) drożdżakowe zapalenie skóry rąk u osób wykonujących 0–30 służbę w warunkach sprzyjających rozwojowi drożdżaków chorobotwórczych         5) grzybice skóry u osób stykających się z materiałem 0–30 biologicznym pochodzącym od zwierząt         6) fotodermatozy zawodowe 0–35