o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (DU/2009/800)

t.j. DU/2024/245

status: obowiązujący

Ustawa określa:         1) warunki nabywania i utraty prawa do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych zwanych dalej „świadczeniami”;         2) zasady:             a) ustalania wysokości świadczeń,             b) postępowania w sprawach o świadczenia,             c) wypłaty świadczeń,             d) finansowania świadczeń.

Użyte w ustawie określenia oznaczają:         1) nauczyciel – nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w:             a) publicznych i niepublicznych przedszkolach,             b) publicznych i niepublicznych szkołach, z wyjątkiem niepublicznych szkół nieposiadających uprawnień szkoły publicznej, o których mowa w art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2245, z późn. zm.1)), i niepublicznych szkół artystycznych nieposiadających uprawnień publicznej szkoły artystycznej,         1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2018 r. poz. 2432, z 2019 r. poz. 534, 1287 i 2248, z 2021 r. poz. 4, z 2022 r. poz. 1116 oraz z 2024 r. poz. 123.             c) publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 7 i 8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900, 1672, 1718 i 2005),             d) publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, o których mowa w art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe;         2) organ rentowy – jednostkę organizacyjną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwą do wydawania decyzji w sprawach świadczeń, określoną w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230, 1429, 1672 i 1941);         3) uprawniony – osobę mającą ustalone prawo do świadczenia.

Prawo do świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie przysługuje nauczycielom zatrudnionym w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1.

    1. Świadczenie przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki:         1) osiągnęli wiek, o którym mowa w ust. 3;         2) mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672), zwanej dalej „ustawą o emeryturach i rentach z FUS”, wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć;         3) rozwiązali stosunek pracy.     2. Nauczycielom spełniającym warunki określone w ust. 1 pkt 1 i 2 świadczenie przysługuje również w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych:         1) w art. 20 ust. 1, 5c i 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2023 r. poz. 984, 1234, 1586, 1672 i 2005);         2) w art. 225 ust. 1, 6, 7 i 10 oraz art. 226 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60, 949 i 2203, z 2018 r. poz. 2245, z 2019 r. poz. 1287 oraz z 2022 r. poz. 1116).     3. Nauczyciel ma prawo do świadczenia, jeżeli ukończył:         1) 55 lat – w latach 2009–2014;         2) 55 lat w przypadku kobiet i 56 lat w przypadku mężczyzn – w latach 2015–2016;         3) 55 lat w przypadku kobiet i 57 lat w przypadku mężczyzn – w latach 2017–2018;         4) 55 lat w przypadku kobiet i 58 lat w przypadku mężczyzn – w latach 2019–2020;         5) 55 lat w przypadku kobiet i 59 lat w przypadku mężczyzn – w latach 2021–2022;         6) 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn – w latach 2023–2024;         7) 56 lat w przypadku kobiet i 61 lat w przypadku mężczyzn – w latach 2025–2026;         8) 57 lat w przypadku kobiet i 62 lata w przypadku mężczyzn – w latach 2027– 2028;         9) 58 lat w przypadku kobiet i 63 lata w przypadku mężczyzn – w latach 2029– 2030;         10) 59 lat w przypadku kobiet i 64 lata w przypadku mężczyzn – w latach 2031– 2032.

    1. Świadczenie stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie świadczenia tablic średniego trwania życia, o których mowa w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.     2. Jeżeli uprawniony jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, zwanym dalej „Zakładem”, zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie.     3. Kwota świadczenia nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.     4. Świadczenie podlega waloryzacji na zasadach i w terminach przewidzianych dla waloryzacji świadczeń w art. 88, art. 89 i art. 93 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Świadczenia finansowane są z budżetu państwa.

    1. Prawo do świadczenia powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia tego prawa.     2. W przypadku pobierania zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego prawo do świadczenia powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku lub świadczenia.

Prawo do świadczenia ustaje z dniem:         1) poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach;         2) poprzedzającym dzień osiągnięcia przez uprawnionego wieku:             a) 60 lat – w przypadku kobiet,             b) 65 lat – w przypadku mężczyzn – jeżeli uprawniony nie ma prawa do emerytury ustalonego decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach;         3) śmierci uprawnionego.

    1. Prawo do świadczenia ulega zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103 ust. 3 i art. 104–106 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.     2. Prawo do świadczenia ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela.

1.W razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenie określone ustawą, świadczenie należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w przypadku ich braku – małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku – innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.     2. Osoby wymienione w ust. 1 mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania w sprawie świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o to świadczenie wystąpiła.     3. Roszczenie o wypłatę świadczenia, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenie przysługiwało, chyba że przed upływem tego okresu zostanie zgłoszony wniosek o dalsze prowadzenie postępowania.

Do świadczenia przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i w wysokości określonych w art. 75 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Osobie, która pokryła koszty pogrzebu po śmierci:         1) uprawnionego,         2) członka rodziny uprawnionego – przysługuje zasiłek pogrzebowy na zasadach określonych w art. 77–81 i art. 99 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Dodatek pielęgnacyjny oraz zasiłek pogrzebowy finansowane są z budżetu państwa.

Postępowanie w sprawie świadczenia wszczyna się na wniosek nauczyciela zgłoszony bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek w organie rentowym.

    1. Decyzję w sprawie świadczenia wydaje i świadczenie to wypłaca:         1) organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania nauczyciela;         2) organ rentowy właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania nauczyciela w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zamieszkuje on poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.     2. Od decyzji w sprawie świadczenia przysługuje odwołanie do sądu, na zasadach określonych w art. 83 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej „ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych”.

    1. Świadczenie wypłaca się za miesiąc kalendarzowy w terminach i na zasadach przewidzianych dla wypłaty emerytur określonych w art. 129, art. 130, art. 132–135 i art. 136b ustawy o emeryturach i rentach z FUS.     2. Kwotę świadczenia za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę świadczenia przez liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje.     3. W razie śmierci uprawnionego wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarła osoba uprawniona.

    1. W razie zbiegu prawa do świadczenia z prawem do renty, uposażenia w stanie spoczynku, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub innego świadczenia o charakterze emerytalnym lub rentowym, ustalonym na podstawie odrębnych ustaw, przysługuje tylko jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez uprawnionego, z zastrzeżeniem ust. 2.     2. W razie zbiegu prawa do świadczenia z prawem do renty rodzinnej, o której mowa w art. 67 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, osobie uprawnionej wypłaca się, zależnie od jej wyboru:         1) przysługujące świadczenie oraz 25 % renty rodzinnej albo         2) przysługującą rentę rodzinną oraz 25 % świadczenia.     3. Osoba uprawniona ma prawo do wypłaty świadczeń na zasadach określonych w ust. 2 w przypadku:         1) osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;         2) pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka;         3) nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.     4. Wypłata świadczeń na zasadach określonych w ust. 2 ustaje z dniem poprzedzającym dzień zawarcia nowego związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną.     5. Do ustalenia wysokości świadczeń, o których mowa w ust. 2, stosuje się zasady przewidziane w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z FUS.     6. W przypadku skorzystania z prawa do świadczenia nie przysługuje prawo do rekompensaty, o której mowa w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 164 i 1667 oraz z 2024 r. poz. 1243).

    1. W zakresie postępowania w sprawach świadczenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 114, art. 116 i art. 117–128a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.     2. W zakresie postępowania w sprawach zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, egzekucji i potrąceń stosuje się odpowiednio przepisy art. 138– 144 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisy art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.     3. W razie zbiegu prawa do świadczenia z prawami, o których mowa w art. 17 ust. 1, stosuje się odpowiednio art. 98 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Art. 19–29. (pominięte)

Ustawa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia2), z wyjątkiem art. 26 pkt 2, który wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.         2) Ustawa została ogłoszona w dniu 23 czerwca 2009 r.