W latach 2025–2027 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wprowadza się „Program mający na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwal- czanie”, który jest określony w załączniku do rozporządzenia.

Program, o którym mowa w § 1, stosuje się od dnia 1 stycznia 2025 r.

Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi: wz. A. Nowak         1) Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi kieruje działem administracji rządowej – rolnictwo, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2023 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Dz. U. poz. 2706). Załącznik do rozporządzenZiaał ą cMzniikn dios rtorzapo Rrząodzlenniiac Mtwinaist ria RRoolnzicwtwoa ij uRo Wzwosjui W zs i z dnia 28 stycznia 2025 r. (Dz. U. poz. 199) dnia 28 stycznia 2025 r. (Dz. U. poz. …) PROGRAM MAJĄCY NA CELU WCZESNE WYKRYCIE ZAKAŻEŃ WIRUSEM WYWOŁUJĄCYM PROGRAM MAJĄCY NA CELU WCZESNE WYKRYCIE ZAKAŻEŃ WIRUSEM AFRYKAŃSKI POMÓR ŚWIŃ I POSZERZENIE WIEDZY NA TEMAT TEJ CHOROBY WYWOŁUJĄCYM AFRYKAOŃRASZK JIE PJ OZWMAÓLRC ZŚAWNIIŃE I POSZERZENIE WIEDZY NA TEMAT TEJ CHOROBY ORAZ JEJ ZWALCZANIE     1. Identyfikacja programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie Państwo członkowskie: Rzeczpospolita Polska Choroba: afrykański pomór świń (African swine fever – ASF) Okres realizacji: 1 stycznia 2025 r. – 31 grudnia 2027 r.     2. Dane historyczne dotyczące rozwoju epidemiologicznego afrykańskiego pomoru świń W 2007 r. wirus afrykańskiego pomoru świń (ASF) rozprzestrzenił się z pierwotnego ogniska w Gruzji na terytorium Europy Wschodniej. Po wprowadzeniu wirusa ASF na kontynent europejski ta choroba rozprzestrzeniła się na terytorium Armenii, Azerbejdżanu oraz Federacji Rosyjskiej. W sierpniu 2012 r. ognisko tej choroby zostało stwierdzone w południowo-wschodniej części Ukrainy. W czerwcu 2013 r. białoruskie władze weterynaryjne potwierdziły wykrycie ASF we wsi Czapuń w obwodzie grodzieńskim (170 km od granicy z Rzecząpospolitą Polską) oraz w Witebsku w północno-wschodniej części Białorusi (450 km od granicy z Rzecząpospolitą Polską). W styczniu 2014 r. na terytorium Litwy stwierdzono 2 ogniska wirusa ASF u dzików, natomiast w dniu 17 lutego 2014 r. potwierdzono pierwsze ognisko wirusa ASF u dzików na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 2014–2023 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej u dzików i świń stwierdzono odpowiednio:         1) w 2014 r. – 30 ognisk ASF u dzików i 2 ogniska ASF u świń;         2) w 2015 r. – 53 ogniska ASF u dzików i 1 ognisko ASF u świń;         3) w 2016 r. – 80 ognisk ASF u dzików i 20 ognisk ASF u świń;         4) w 2017 r. – 741 ognisk ASF u dzików i 81 ognisk ASF u świń;         5) w 2018 r. – 2443 ogniska ASF u dzików i 109 ognisk ASF u świń;         6) w 2019 r. – 2477 ognisk ASF u dzików i 48 ognisk ASF u świń;         7) w 2020 r. – 4156 ognisk ASF u dzików i 103 ogniska ASF u świń;         8) w 2021 r. – 3214 ognisk ASF u dzików i 124 ogniska ASF u świń;         9) w 2022 r. – 2113 ognisk ASF u dzików i 14 ognisk ASF u świń;         10) w 2023 r. – 2686 ognisk ASF u dzików i 30 ognisk ASF u świń. 2 Obecnie nadal istnieje duże prawdopodobieństwo dalszego rozprzestrzeniania się wirusa ASF, w szczególności wśród zwierząt wolno żyjących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Od 2011 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są prowadzone badania laboratoryjne w kierunku ASF. Badania te początkowo były prowadzone w pasie przygranicznym o szerokości 40 km (wzdłuż granicy północnej z obwodem królewieckim i granicy wschodniej z Litwą, Białorusią i Ukrainą) obejmującym części województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, mazowieckiego i podkarpackiego. Próbki były pobierane od padłych świń (na podstawie analizy ryzyka) oraz padłych i odstrzelonych dzików. Od lipca 2013 r. na terytorium położonym w strefie I, a od października 2013 r. na terytorium położonym w strefach II i III badania laboratoryjne w kierunku ASF były prowadzone zgodnie z programem wprowadzonym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 17 stycznia 2014 r. w sprawie wprowadzenia programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wystąpienia tej choroby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. poz. 115). W 2014 r. były kontynuowane badania w kierunku ASF zgodnie z programem wprowadzonym rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie wprowadzenia w 2014 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 996). W kolejnych latach program był realizowany na podstawie:         1) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 lutego 2015 r. w sprawie wprowadzenia w 2015 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 316, z późn. zm.);         2) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 stycznia 2016 r. w sprawie wprowadzenia w 2016 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 70, z późn. zm.); 3         3) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 marca 2017 r. w sprawie wprowadzenia w 2017 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 625);         4) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 stycznia 2018 r. w sprawie wprowadzenia w 2018 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 316, z późn. zm.);         5) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 marca 2019 r. w sprawie wprowadzenia w 2019 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 598);         6) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 lutego 2020 r. w sprawie wprowadzenia w 2020 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 290);         7) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 stycznia 2021 r. w sprawie wprowadzenia w 2021 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 236);         8) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 kwietnia 2022 r. w sprawie wprowadzenia w 2022 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 844);         9) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 marca 2023 r. w sprawie wprowadzenia w 2023 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 517);         10) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 kwietnia 2024 r. w sprawie wprowadzenia w 2024 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz. U. poz. 563). Liczba zbadanych zwierząt i liczba uzyskanych dodatnich wyników tych badań w ramach realizacji ww. programu w latach 2021–2023 zostały podane w ust. 6.2. 4     3. Opis programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie Afrykański pomór świń jest chorobą umieszczoną w wykazie określonym w art. 5 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie przenośnych chorób zwierząt oraz zmieniającego i uchylającego niektóre akty w dziedzinie zdrowia zwierząt („Prawo o zdrowiu zwierząt”) (Dz. Urz. UE L 84 z 31.03.2016, str. 1, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem 2016/429”. W rozporządzeniu 2016/429 ustanowiono przepisy dotyczące zapobiegania chorobom przenoszącym się lub przenoszonym na zwierzęta lub ludzi oraz przepisy dotyczące zwalczania takich chorób, w tym zasady priorytetyzacji chorób umieszczonych w ww. wykazie, które stanowią przedmiot zainteresowania na poziomie Unii Europejskiej, oraz kategoryzacji tych chorób. Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2018/1882 z dnia 3 grudnia 2018 r. w sprawie stosowania niektórych przepisów dotyczących zapobiegania chorobom oraz ich zwalczania do kategorii chorób umieszczonych w wykazie oraz ustanawiającym wykaz gatunków i grup gatunków, z którymi wiąże się znaczne ryzyko rozprzestrzeniania się chorób umieszczonych w tym wykazie (Dz. Urz. UE L 308 z 04.12.2018, str. 21, z późn. zm.) afrykański pomór świń jest zaliczany do chorób kategorii A, tj. chorób umieszczonych w wykazie, które zwykle nie występują w Unii Europejskiej i po których wykryciu muszą zostać wprowadzone natychmiastowe środki likwidacji choroby, jakie zostały określone w art. 9 ust. 1 lit. a rozporządzenia 2016/429. Zgodnie z art. 18 rozporządzenia 2016/429 państwa członkowskie zapewniają, aby podmioty oraz osoby fizyczne lub prawne niezwłocznie powiadamiały właściwy organ, jeżeli istnieją jakiekolwiek powody, żeby podejrzewać występowanie u zwierząt choroby umieszczonej w wykazie, o której mowa w art. 9 ust. 1 lit. a rozporządzenia 2016/429, lub jeżeli występowanie takiej choroby zostało u zwierząt wykryte. Program mający na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie, zwany dalej „programem”, przewiduje zastosowanie środków, których celem jest wzmocnienie ochrony terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i Unii Europejskiej przed ASF. Program będzie realizowany w latach 2025–2027 i stanowi kontynuację programu realizowanego na podstawie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 kwietnia 2024 r. w sprawie wprowadzenia w 2024 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie”. 5 Zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2023 r. poz. 1075) ASF należy do chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 57 ust. 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej program jest wprowadzany w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw rolnictwa po zatwierdzeniu tego programu przez Komisję Europejską. Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej dotyczącymi ASF zawartymi w zawiadomieniu Komisji w sprawie wytycznych dotyczących zapobiegania afrykańskiemu pomorowi świń oraz zwalczania i likwidacji tej choroby w Unii („wytyczne dotyczące APŚ”) (Dz. Urz. UE C/2023/1504 z 18.12.2023) w programie wyznacza się możliwość finansowania działań mających na celu m.in.:         1) redukcję populacji dzików prowadzoną zarówno przez polowania, jak i odstrzał sanitarny;         2) usuwanie potencjalnych źródeł wirusa ASF ze środowiska przyrodniczego;         3) prowadzenie monitoringu aktywnego i pasywnego u dzików i świń;         4) działania lub inwestycje służące zapobieganiu, kontroli i zwalczaniu ASF u świń i dzikich zwierząt. Ponadto w programie wskazuje się zasady i nakazy służące zwalczaniu afrykańskiego pomoru świń u dzików. Szacowane ogólne koszty realizacji programu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2025–2027 wyniosą łącznie 332 484 712,25 zł (77 504 405,13 euro). Z ogólnej sumy szacowanych kosztów programu Rzeczpospolita Polska będzie występowała do Komisji Europejskiej z wnioskiem o współfinansowanie programu ze środków Unii Europejskiej w odniesieniu do kosztów kwalifikowalnych w wysokości łącznie 81 058 589,13 zł (18 894 907,71 euro). Szczegółowe szacunkowe koszty programu w poszczególnych latach jego realizacji zostały przedstawione w ust. 8.1–8.3. Wszystkie szacunkowe koszty programu zostaną dostosowane do wielkości wydatków przewidzianych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt w ustawach budżetowych odpowiednio na rok 2025, 2026 oraz 2027 w ramach limitu wydatków właściwych części budżetowych. Finansowanie programu odbywa się ze środków budżetowych określonych w części 83 – w ramach limitów rezerw celowych przeznaczonych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt oraz na realizację zadań ustawowych Inspekcji Weterynaryjnej oraz ze środków budżetowych określonych w części 85 – budżety wojewodów, dział 010 – rolnictwo i łowiectwo, rozdział 01022 – zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt oraz badania monitoringowe pozostałości chemicznych i biologicznych w tkankach zwierząt i produktach pochodzenia zwierzęcego. 6 3.1. Cele programu     1. Głównymi celami programu mającymi doprowadzić do wzmocnienia ochrony terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i terytorium Unii Europejskiej przed rozprzestrzenianiem się wirusa ASF są:         1) wczesne wykrywanie ASF w populacji świń oraz dzików przez monitorowanie choroby;         2) kontrola występowania ASF w populacji świń i dzików na obszarach, na których stwierdzono wystąpienie choroby;         3) zapobieganie rozprzestrzenianiu się ASF w populacji świń i dzików na nowych obszarach Rzeczypospolitej Polskiej.     2. Program obejmuje działania nakierowane na zwalczanie wirusa ASF oraz zapobieganie jego rozprzestrzenianiu się, w tym:         1) pobieranie próbek od martwych i żywych świń, dzików i świniodzików na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ich transport i badania laboratoryjne w kierunku ASF;         2) zwrot w postaci ryczałtu kosztów pozyskiwania dzików w ramach odstrzału sanitarnego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;         3) zwrot w postaci ryczałtu kosztów pozyskiwania dzików odstrzelonych w ramach polowania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem dorosłych samic dzików (powyżej     24. miesiąca życia);         4) poddanie ubojowi lub zabicie świń na obszarach objętych ograniczeniami I–III, o których mowa w ust. 3.2.4 – w przypadku wystąpienia ASF u dzików (na podstawie art. 44 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt);         5) działania powiatowego lekarza weterynarii – po otrzymaniu zawiadomienia o podejrzeniu wystąpienia ASF – przeprowadzane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;         6) przeprowadzanie przez powiatowego lekarza weterynarii kontroli gospodarstw w zakresie spełniania wymagań związanych z bioasekuracją na obszarach objętych ograniczeniami I–III oraz na obszarze wolnym;         7) zwrot kosztów transportu i unieszkodliwienia padłych dzików pozyskanych w ramach zorganizowanych przeszukiwań terenów znajdujących się na obszarach objętych ograniczeniami I–III, a także znalezionych na gruntach należących do osób fizycznych lub będących w ich posiadaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;         8) finansowanie unieszkodliwiania pozyskanych w ramach polowań lub odstrzałów sanitarnych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tusz dzików, wraz ze wszystkimi częściami ciała, w tym sierści i skóry, które nie mogą zostać zagospodarowane przez myśliwych; 7         9) wypłatę środków finansowych za zgłoszenie znalezienia zwłok dzików padłych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;         10) wzmocnienie środków bioasekuracji na drogowych przejściach granicznych z Federacją Rosyjską, Białorusią i Ukrainą;         11) dofinansowanie odłowu dzików zgodnie z art. 45 ust. 1 pkt 8g albo art. 46 ust. 3 pkt 8h ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt wraz z ich uśmierceniem oraz transportem i unieszkodliwianiem zwłok tych dzików, a także obsługi i utrzymania w dobrym stanie technicznym odłowni żywołownych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;         12) finansowanie budowy i umieszczenia w terenie odłowni żywołownych do odłowu dzików;         13) finansowanie usług pomocniczych przy zwalczaniu ASF u dzików oraz świń, w tym wykorzystanie bezzałogowych statków powietrznych lub fotopułapek służących do ustalania miejsc bytowania dzików;         14) dofinansowanie akcji poszukiwania padłych dzików organizowanych w ramach nakazów powiatowych lekarzy weterynarii oraz wojewódzkich centrów zarządzania kryzysowego;         15) prowadzenie przez Inspekcję Weterynaryjną:             a) akcji, w ramach której społeczeństwo będzie informowane o zagrożeniach, jakie wynikają z dokarmiania dzików w związku z występowaniem ASF u dzików,             b) kampanii informacyjnej dla podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną związaną z produkcją żywności pochodzenia zwierzęcego i pasz, a także dla rolników, myśliwych, władz samorządowych, straży, inspekcji i innych służb oraz społeczeństwa – obejmującej rozpowszechnienie informacji o: − zagrożeniu ASF w taki sposób, aby te podmioty niezwłocznie zawiadamiały o podejrzeniu wystąpienia ASF zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, i sposobie zawiadamiania właściwych organów o podejrzeniu wystąpienia ASF, − objawach zakażenia wirusem ASF, − ryzyku, jakie niesie wprowadzanie produktów wieprzowych do gospodarstwa, w którym są utrzymywane świnie, w szczególności wprowadzanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktów pochodzenia wieprzowego spoza tego terytorium, − metodach bezpiecznego unieszkodliwiania padłych dzików lub dopuszczalnych sposobach zagospodarowania odstrzelonych dzików, − obowiązku zawiadamiania organów Inspekcji Weterynaryjnej o każdym przypadku znalezienia padłego dzika, − wymaganiach dotyczących bioasekuracji, 8             c) kampanii informacyjnej dla podmiotów świadczących usługi z zakresu przewozu osób, w tym operatorów portów lotniczych i portów morskich, oraz operatorów biur podróży i podmiotów świadczących usługi pocztowe i kurierskie – mającej na celu przekazanie wiedzy na temat ASF;         16) finansowanie pracy związanej z oględzinami tusz dzików oraz pobieraniem próbek do badań laboratoryjnych w kierunku ASF i ich wysyłką wykonywanej przez pracowników Inspekcji Weterynaryjnej w soboty lub dni ustawowo wolne od pracy;         17) finansowanie pracy związanej z wykonywaniem badań laboratoryjnych próbek w kierunku ASF wykonywanej przez pracowników zakładów higieny weterynaryjnej w soboty lub dni ustawowo wolne od pracy. 3.2. Realizacja programu 3.2.1. Realizacja programu przez właściwych terytorialnie powiatowych lekarzy weterynarii 3.2.2. Koordynacja realizacji programu przez wojewódzkich lekarzy weterynarii Wojewódzcy lekarze weterynarii koordynują realizację programu, w szczególności działania podejmowane na pograniczu województw. 3.2.3. Obowiązki innych podmiotów opisanych w programie         1) hodowcy i producenci świń – przestrzeganie wymagań zawartych w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2023/594 z dnia 16 marca 2023 r. ustanawiającym środki szczególne w zakresie zwalczania chorób w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń oraz uchylającym rozporządzenie wykonawcze (UE) 2021/605 (Dz. Urz. UE L 79 z 17.03.2023, str. 65, z późn. zm.), zwanym dalej „rozporządzeniem 2023/594”, oraz w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. poz. 677), uczestniczenie w spotkaniach szkoleniowych i aktualizowanie wiedzy na temat ASF, w tym zasad postępowania profilaktycznego oraz obowiązków posiadacza świń przy zwalczaniu tej choroby, zgłaszanie do powiatowego lekarza weterynarii miejsc utrzymywania świń i przemieszczenia świń zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 47 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, zgłaszanie podejrzenia wystąpienia chorób zakaźnych zgodnie z art. 42 ww. ustawy, zgłaszanie do powiatowego lekarza weterynarii padnięcia świni na terenach wymienionych w załączniku I do rozporządzenia 2023/594 zgodnie z § 14 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z występowaniem afrykańskiego pomoru świń, zgłaszanie do powiatowego lekarza weterynarii zamiaru przeprowadzenia uboju świni na użytek 9 własny na obszarach wymienionych w załączniku I do rozporządzenia 2023/594 zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 11a ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2023 r. poz. 872);         2) myśliwi, pracownicy parków narodowych, służb leśnych i członkowie doraźnych zgrupowań zadaniowych – przestrzeganie zasad bioasekuracji określonych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 stycznia 2020 r. w sprawie zasad bioasekuracji, jakie powinny być przestrzegane podczas polowania lub odstrzału sanitarnego oraz przy wykonywaniu czynności związanych z zagospodarowaniem zwierzęcia łownego z gatunku dzik (Dz. U. poz. 160), zgłaszanie powiatowym lekarzom weterynarii padłych dzików, prowadzenie odstrzałów sanitarnych dzików zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 45 lub art. 46 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;         3) inne podmioty wymienione w programie – przestrzeganie nakazów, zakazów i ograniczeń wprowadzonych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 47 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. 3.2.4. Podział terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na obszary według kryterium zagrożenia wystąpieniem wirusa ASF Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wyróżnia się:         1) obszar objęty ograniczeniami I, który obejmuje powiaty lub części powiatów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymienione w części I załącznika I do rozporządzenia 2023/594;         2) obszar objęty ograniczeniami II, który obejmuje powiaty lub części powiatów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymienione w części II załącznika I do rozporządzenia 2023/594;(cid:3)         3) obszar objęty ograniczeniami III, który obejmuje powiaty lub części powiatów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymienione w części III załącznika I do rozporządzenia 2023/594.(cid:3) Ponadto wyróżnia się obszar wolny, który obejmuje części terytorium Rzeczypospolitej Polskiej niewymienione w załączniku I do rozporządzenia 2023/594. 3.2.5. Kontrola stanu zdrowia świń i dzików oraz pobieranie próbek na obszarach, o których mowa w ust. 3.2.4 3.2.5.1. Obszary objęte ograniczeniami I–III Na obszarach objętych ograniczeniami I–III stosuje się środki w zakresie zwalczania ASF zgodnie z przepisami zawartymi w rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2020/687 z dnia 17 grudnia 2019 r. uzupełniającym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 w odniesieniu do przepisów dotyczących zapobiegania niektórym chorobom umieszczonym w wykazie oraz ich zwalczania (Dz. Urz. UE L 174 z 03.06.2020, str. 64, z późn. zm.), zwanym dalej 10 „rozporządzeniem 2020/687”, oraz zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 47 ust. 1, art. 48a ust. 3 i art. 61 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, a także monitorowanie zdrowia świń i dzików. W ramach programu posiadacze świń są obowiązani, uwzględniając § 6 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz. U. poz. 344, z późn. zm.), do codziennego kontrolowania stanu zdrowia świń. Zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt posiadacze świń są obowiązani do niezwłocznego zawiadomienia organu Inspekcji Weterynaryjnej albo najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej, albo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o każdym przypadku podejrzenia wystąpienia ASF. 3.2.5.2. Na obszarach objętych ograniczeniami I–III obowiązują nakazy i zakazy określone dla tych obszarów w rozporządzeniu 2023/594 oraz w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń. 3.2.5.3. Dopuszcza się przeprowadzenie uboju świń w gospodarstwach położonych na obszarach objętych ograniczeniami I–III w celu produkcji mięsa na użytek własny pod warunkiem spełnienia wymogów wynikających z § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń. W trakcie badania przedubojowego świń lub badania poubojowego mięsa pozyskanego w wyniku uboju świń w rzeźni urzędowy lekarz weterynarii zwraca uwagę na objawy kliniczne mogące wskazywać na zakażenie wirusem ASF. 3.2.5.4. W każdym przypadku zawiadomienia organu Inspekcji Weterynaryjnej przez posiadacza świń o padłej świni lub o podejrzeniu wystąpienia ASF jest przeprowadzane badanie kliniczne świń z pomiarem wewnętrznej ciepłoty ciała oraz badanie sekcyjne padłych świń znajdujących się w stadzie, a w razie konieczności są pobierane próbki do badań laboratoryjnych w kierunku ASF zgodnie z art. 3 rozporządzenia 2020/687. 3.2.5.5. Kontrole związane z możliwością przemieszczania przesyłek świń utrzymywanych na obszarach objętych ograniczeniami I–III są przeprowadzane w sposób określony w rozporządzeniu 2023/594. 11 3.2.5.6. Urzędowy lekarz weterynarii pobiera próbki do badań laboratoryjnych w kierunku ASF zgodnie z art. 3 ust. 2 rozporządzenia 2020/687, w szczególności od świń:         1) padłych, u których nie można wykluczyć zakażenia wirusem ASF;         2) wykazujących nietypowe objawy kliniczne, na podstawie których nie jest możliwe postawienie diagnozy;         3) mających:             a) objawy kliniczne wraz z gorączką lub             b) gorączkę i objawy zespołu krwotocznego;         4) poddanych ubojowi w celu produkcji mięsa na użytek własny, jeżeli istnieje podejrzenie wystąpienia afrykańskiego pomoru świń – zgodnie z § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń. 3.2.5.7. Powiatowy lekarz weterynarii pobiera próbki do badań laboratoryjnych w kierunku ASF zgodnie z art. 3 ust. 2 rozporządzenia 2020/687 od znalezionych martwych dzików, w tym ze zwłok dzików ulegających autolizie oraz od dzików zabitych w wypadkach komunikacyjnych, a także od każdego dzika odstrzelonego na obszarach objętych ograniczeniami I–III dostarczonego do położonego na tych obszarach punktu skupu dziczyzny lub zakładu obróbki dziczyzny, lub innego zakładu nadzorowanego przez organ Inspekcji Weterynaryjnej, w którym mogą być przechowywane tusze lub skóry dzików. W przypadku odstrzelonych dzików niewykazujących żadnych objawów chorobowych dopuszcza się pobieranie próbek do badań laboratoryjnych w kierunku ASF przez myśliwych, którzy zostali przeszkoleni przez powiatowego lekarza weterynarii, z wykorzystaniem wytycznych i ulotek dostarczonych myśliwym oraz kołom łowieckim w sposób opisany w ust. 3.4. 3.2.5.8. Każdą tuszę dzika odstrzelonego na obszarach objętych ograniczeniami I–III znakuje się znakiem zawierającym:         1) kod województwa;         2) kod powiatu;         3) kolejny numer;         4) numer obwodu łowieckiego – jeżeli to możliwe. 3.2.5.9. Myśliwi, pracownicy Służby Leśnej i funkcjonariusze Straży Granicznej oraz osoby mające kontakt z martwymi dzikami mają obowiązek zgłoszenia organom Inspekcji Weterynaryjnej znalezienia zwłok dzików. 12 Dodatkowo na obszarach objętych ograniczeniami II i III myśliwi na piśmie przekazują właściwemu powiatowemu lekarzowi weterynarii informację o terminach planowanych polowań lub liczbie polowań planowanych w określonym czasie oraz o terminach dokonywania odstrzału sanitarnego lub liczbie odstrzałów sanitarnych w określonym czasie. 3.2.5.10.     1. Każdy odstrzelony dzik na obszarach objętych ograniczeniami II i III jest niezwłocznie dostarczany w całości, niewypatroszony, do położonego na tym samym obszarze, na którym został odstrzelony, punktu skupu dziczyzny lub zakładu obróbki dziczyzny, lub innego zakładu nadzorowanego przez organ Inspekcji Weterynaryjnej, w którym mogą być przechowywane tusze lub skóry dzików.     2. Każdy odstrzelony dzik na obszarze objętym ograniczeniami I jest niezwłocznie dostarczany do położonego na tym obszarze punktu skupu dziczyzny lub zakładów, o których mowa w pkt 1.     3. Za odstrzelone dziki inne niż dorosłe samice dzika, z wyłączeniem odstrzelonych w ramach odstrzału sanitarnego, dostarczone do punktu skupu lub zakładów, o których mowa w pkt 1, powiatowy lekarz weterynarii wypłaca dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego, lub dyrektorowi parku narodowego kwotę 350 zł brutto.     4. Kwota, o której mowa w pkt 3, obejmuje w szczególności zryczałtowane koszty:         1) polowania i bioasekuracji myśliwego podczas polowania obejmujące transport tuszy dzika w szczelnym pojemniku, dezynfekcji obuwia, ubioru oraz sprzętu używanego przy opuszczaniu łowiska;         2) pobrania próbek i transportu upolowanych dzików oraz dojazdu myśliwego na obszary objęte ograniczeniami I–III;         3) zakupu lub skonstruowania kontenerów chłodniczych i przetrzymywania w nich dzików;         4) unieszkodliwienia patrochów dzików.     5. Inspekcja Weterynaryjna finansuje poniesione koszty unieszkodliwienia tusz dzików, tj. wszystkich części ciała dzików, w tym sierści i skóry:         1) z dodatnim wynikiem badań laboratoryjnych w kierunku ASF oraz innych tusz przechowywanych razem z nimi w kontenerze chłodniczym;         2) odstrzelonych w ramach polowania, które nie zostaną zagospodarowane przez myśliwych;         3) odstrzelonych w ramach odstrzału sanitarnego, które nie zostaną zagospodarowane przez myśliwych – po odjęciu kosztów unieszkodliwienia patrochów, których uśredniony koszt w wysokości 23 zł brutto został przewidziany w ryczałcie za wykonanie odstrzału sanitarnego dzików, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, w tym koszty transportu do przedsiębiorstwa lub 13 zakładu zatwierdzonego zgodnie z art. 24 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego) (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 1, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1069/2009”. W punktach skupu i zakładach, o których mowa w pkt 1, tusze, części ciała i skóry dzików przechowuje się w sposób zapobiegający bezpośredniemu kontaktowi nieprzebadanych tusz, części ciała i skór dzików z surowcami i innymi przedmiotami, które mogą spowodować rozprzestrzenianie się wirusa ASF.     6. Powiatowy lekarz weterynarii, dokonując przeglądu tusz odstrzelonych dzików, zwraca uwagę na zmiany chorobowe mogące wskazywać na zakażenie wirusem ASF.     7. Zgodnie z rozporządzeniem nr 1069/2009:         1) wszystkie znalezione zwłoki dzików,         2) wszystkie tusze odstrzelonych dzików, tj. wszystkie części ciała tych dzików, w tym sierść i skóra, w odniesieniu do których uzyskano dodatni wynik badania laboratoryjnego w kierunku ASF, a także pozostałe tusze przechowywane razem z tymi tuszami w kontenerze chłodniczym,         3) wszystkie tusze odstrzelonych dzików, tj. wszystkie części ciała tych dzików, w tym sierść i skóra, przed uzyskaniem wyniku badania laboratoryjnego w kierunku ASF,         4) wszystkie tusze dzików odstrzelonych w ramach polowania, tj. wszystkie części ciała tych dzików, w tym sierść i skóra, przed uzyskaniem wyniku badania laboratoryjnego w kierunku ASF,         5) wszystkie tusze dzików odstrzelonych w ramach odstrzału sanitarnego, tj. wszystkie części ciała tych dzików, w tym sierść i skóra, przed uzyskaniem wyniku badania laboratoryjnego w kierunku ASF albo niezagospodarowane przez myśliwych mimo uzyskania ujemnego wyniku tego badania – na obszarach objętych ograniczeniami I–III są kwalifikowane jako materiał kategorii 1 i podlegają usunięciu i przetworzeniu zgodnie z art. 12 rozporządzenia nr 1069/2009. W przypadku znalezionych zwłok dzików dopuszcza się zastosowanie odstępstw przewidzianych w art. 19 ust. 1 lit. b i c rozporządzenia nr 1069/2009.     8. Patrochy oraz tusze dzików odstrzelonych w ramach polowania, tj. wszystkie części ciała tych dzików, w tym sierść i skóra, z wyłączeniem treści przewodu pokarmowego, które nie zostaną zagospodarowane przez myśliwych po uzyskaniu ujemnych wyników badania laboratoryjnego w kierunku ASF, na obszarach objętych ograniczeniami I–III są kwalifikowane jako materiał kategorii 3 i podlegają usunięciu i przetworzeniu zgodnie z art. 14 rozporządzenia nr 1069/2009. Treść przewodu pokarmowego stanowi materiał kategorii 2 i podlega usunięciu i przetworzeniu zgodnie z art. 13 rozporządzenia nr 1069/2009. 14     9. Dzierżawcy, zarządcy obwodów łowieckich i dyrektorzy parków narodowych nie rzadziej niż raz na kwartał sprawdzają rzetelność dokumentowania przez myśliwych wykonywania polowań na dziki na obszarach objętych ograniczeniami I–III z uwzględnieniem pozyskania:         1) dorosłych samic dzików (powyżej 24. miesiąca życia),         2) przelatków dzika – osobno samic i samców,         3) dorosłych samców,         4) warchlaków – oraz niezwłocznie informują powiatowego lekarza weterynarii o ujawnionych w tym zakresie nieprawidłowościach.     10. Powiatowy lekarz weterynarii weryfikuje nie rzadziej niż raz na kwartał liczbę dzików pozyskanych w ramach polowania zgłoszonych przez myśliwych z rzeczywistą liczbą tusz tych zwierząt znajdujących się w punktach skupu dziczyzny i innych miejscach ich czasowego przetrzymywania.     11. Powiatowy lekarz weterynarii prowadzi osobne zestawienia pozyskania tusz samic przelatek oraz dorosłych samic dzików na obszarze objętym ograniczeniami I obejmującym terytorium do 40 km od obszarów objętych ograniczeniami II lub III, na których występuje ASF u dzików.     12. Powiatowy lekarz weterynarii prowadzi dokumentację pozwalającą na ustalenie dnia upływu 12 miesięcy od dnia ustanowienia obszaru objętego ograniczeniami II. Ustanowienie obszaru objętego ograniczeniami III nie wpływa na ustalenie dnia upływu 12 miesięcy od dnia ustanowienia obszaru objętego ograniczeniami II, na którym wystąpił ASF u dzików. 3.2.5.11. Obszar wolny Za odstrzelone dziki inne niż dorosłe samice dzika, z wyłączeniem odstrzelonych w ramach odstrzału sanitarnego, dostarczone do punktu skupu lub zakładu obróbki dziczyzny, lub innego zakładu nadzorowanego przez organ Inspekcji Weterynaryjnej, w którym mogą być przechowywane tusze lub skóry dzików, powiatowy lekarz weterynarii wypłaca dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego, lub dyrektorowi parku narodowego kwotę 350 zł brutto. Ww. kwota obejmuje w szczególności zryczałtowane koszty:         1) polowania i bioasekuracji myśliwego podczas polowania obejmujące transport tuszy dzika w szczelnym pojemniku, dezynfekcji obuwia, ubioru oraz sprzętu używanego przy opuszczaniu łowiska;         2) pobierania próbek do badań laboratoryjnych w kierunku ASF od dzików wykazujących objawy kliniczne przed odstrzałem;         3) unieszkodliwienia tusz dzików, o których mowa w ppkt 2, tj. wszystkich części ciała odstrzelonych dzików, w tym sierści i skóry, w tym koszty transportu do przedsiębiorstwa lub zakładu zatwierdzonego zgodnie z art. 24 rozporządzenia nr 1069/2009. 15 Inspekcja Weterynaryjna finansuje poniesione koszty unieszkodliwienia tusz dzików odstrzelonych w ramach odstrzału sanitarnego, tj. wszystkich części ciała tych dzików, w tym sierści i skóry, które nie zostaną zagospodarowane przez myśliwych, z wyłączeniem kosztów unieszkodliwienia patrochów, których uśredniony koszt w wysokości 23 zł brutto został przewidziany w ryczałcie za wykonanie odstrzału sanitarnego dzików, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Ww. koszty obejmują również transport do przedsiębiorstwa lub zakładu zatwierdzonego zgodnie z art. 24 rozporządzenia nr 1069/2009. Niewypatroszone tusze dzików, tj. wszystkie części ciała tych dzików, w tym sierść i skóra, odstrzelonych w ramach odstrzału sanitarnego na obszarze wolnym, które nie zostaną zagospodarowane przez myśliwych, są kwalifikowane jako materiał kategorii 2 i podlegają usunięciu i przetworzeniu zgodnie z art. 13 rozporządzenia nr 1069/2009. Zwłoki lub tusze dzików, tj. wszystkie części ciała tych dzików, w tym sierść i skóra, o których mowa w ust. 3.2.5.10 pkt 7 ppkt 1 i 2, są kwalifikowane na obszarze wolnym jako materiał kategorii 1 i podlegają usunięciu i przetworzeniu zgodnie z art. 12 rozporządzenia nr 1069/2009. W przypadku znalezionych zwłok dzików dopuszcza się zastosowanie odstępstw przewidzianych w art. 19 ust. 1 lit. b i c rozporządzenia nr 1069/2009. W przypadku ubiegania się o zwrot w postaci ryczałtu kosztów pozyskiwania dzików w ramach odstrzału sanitarnego albo kosztów pozyskiwania dzików odstrzelonych w ramach polowania każdą tuszę odstrzelonego dzika, z wyłączeniem tusz dorosłych samic dzików (powyżej 24. miesiąca życia), znakuje się znakiem zawierającym:         1) kod województwa;         2) kod powiatu;         3) kolejny numer;         4) numer obwodu łowieckiego – jeżeli to możliwe. 3.2.5.12. Dzierżawcy, zarządcy obwodów łowieckich i dyrektorzy parków narodowych nie rzadziej niż raz na kwartał sprawdzają rzetelność dokumentowania przez myśliwych wykonywania polowań na obszarze wolnym z uwzględnieniem pozyskania:         1) dorosłych samic dzików (powyżej 24. miesiąca życia),         2) przelatków dzika – osobno samic i samców,         3) dorosłych samców,         4) warchlaków – oraz niezwłocznie informują powiatowego lekarza weterynarii o ujawnionych w tym zakresie nieprawidłowościach. 16 Powiatowy lekarz weterynarii weryfikuje nie rzadziej niż raz na kwartał liczbę samic przelatków dzika pozyskanych w ramach polowań zgłoszonych przez myśliwych z rzeczywistą liczbą tusz tych zwierząt znajdujących się w punktach skupu dziczyzny i innych miejscach ich czasowego przetrzymywania. Powiatowy lekarz weterynarii prowadzi osobne zestawienia pozyskania tusz samic przelatek oraz dorosłych samic dzików na obszarze wolnym obejmującym teren do 40 km od obszarów objętych ograniczeniami II lub III, na których występuje ASF u dzików. 3.2.5.13. Na obszarze wolnym próbki do badań laboratoryjnych w kierunku ASF są pobierane przez powiatowego lekarza weterynarii od:         1) świń – po otrzymaniu zawiadomienia o podejrzeniu wystąpienia ASF w gospodarstwie zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt; w celu potwierdzenia lub wykluczenia wystąpienia ASF w gospodarstwie próbki do badań laboratoryjnych pobiera się na zasadach określonych w art. 3 ust. 2 rozporządzenia 2020/687;         2) każdego znalezionego martwego dzika, w tym ze zwłok dzików ulegających autolizie oraz dzików zabitych w wypadkach komunikacyjnych, i z każdego odstrzelonego dzika wykazującego przed odstrzałem objawy kliniczne wskazujące na możliwość zakażenia wirusem ASF. W przypadku podejrzenia wystąpienia ASF w gospodarstwie stosuje się przepisy rozporządzenia 2020/687 oraz § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. poz. 754). 3.2.5.14. Wojewódzki lekarz weterynarii prowadzi dokumentację pozwalającą na ustalenie terenu o szerokości 40 km graniczącego z obszarami objętymi ograniczeniami II lub III, na których występuje ASF u dzików. Ten teren obejmuje również gminy, których minimum 51 % obszaru jest położone w pasie 40 km od granicy z obszarami objętymi ograniczeniami II lub III. Samice przelatki dzików pozyskane na obszarze wolnym stanowiącym część 40 km tego terenu umieszcza się w tej dokumentacji oddzielnie. 3.2.5.15. Kontrolę gospodarstw utrzymujących świnie obejmującą wymagania bioasekuracji na obszarze wolnym przeprowadza się co najmniej raz w roku. 17 3.2.6. Rodzaj próbek pobieranych do badań laboratoryjnych w kierunku ASF, przesyłanie próbek do badań laboratoryjnych w kierunku ASF oraz wykonywanie badań laboratoryjnych Zasady przeprowadzania badań laboratoryjnych w kierunku ASF są określone w art. 3 ust. 2 rozporządzenia 2020/687. Od żywych świń, odstrzelonych dzików oraz odłowionych i uśmierconych dzików do badania laboratoryjnego w kierunku ASF pobiera się próbki krwi, a od padłych lub poddanych ubojowi świń i znalezionych martwych dzików – narządy wewnętrzne, w szczególności: migdałki, węzły chłonne (żołądkowe, wątrobowe, podżuchwowe, zagardłowe), śledzionę, nerki, tkankę płucną, szpik kostny lub – jeżeli to możliwe – krew. W przypadku zwłok dzików ulegających autolizie do badania laboratoryjnego w kierunku ASF pobiera się kość długą lub mostek. Próbki pobrane od żywych, padłych lub poddanych ubojowi świń bada się metodą PCR, a gdy wynik badania laboratoryjnego przeprowadzonego metodą PCR jest dodatni, przeprowadza się również badanie metodą ELISA. W przypadku gdy podejrzewa się, że w stadzie są świnie chronicznie zakażone wirusem ASF, próbki bada się metodą ELISA. Próbki pobrane od świń:         1) w ognisku ASF – wyznaczonym zgodnie z § 4 ust. 1,         2) w gospodarstwach kontaktowych – zgodnie z § 6 ust. 2,         3) zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 2 i § 12 ust. 4 pkt 2 – rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń bada się metodą PCR oraz metodą ELISA. W przypadku podejrzenia uzyskania fałszywie dodatniego lub uzyskania wątpliwego wyniku badania metodą ELISA przeprowadza się badanie serologiczne potwierdzające metodą IB lub IPT. Próbki pobrane od martwych, odstrzelonych lub odłowionych i uśmierconych dzików bada się metodą PCR. Wszystkie badania laboratoryjne w kierunku ASF przeprowadzane w ramach programu są wykonywane w laboratoriach wyznaczonych przez Głównego Lekarza Weterynarii zgodnie z art. 25 ust. 3 i 5 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2024 r. poz. 12) oraz w laboratorium Działu Wirusologii i Chorób Wirusowych Zwierząt w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym – Państwowym Instytucie Badawczym jako krajowym laboratorium referencyjnym, o którym mowa w art. 100 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego oraz zasad dotyczących zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin i środków ochrony roślin, zmieniającego 18 rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 999/2001, (WE) nr 396/2005, (WE) nr 1069/2009, (WE) nr 1107/2009, (UE) nr 1151/2012, (UE) nr 652/2014, (UE) 2016/429 i (UE) 2016/2031, rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2005 i (WE) nr 1099/2009 oraz dyrektywę Rady 98/58/WE, 1999/74/WE, 2007/43/WE, 2008/119/WE i 2008/120/WE, oraz uchylającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 854/2004 i (WE) nr 882/2004, dyrektywę Rady 89/608/EWG, 89/662/EWG, 90/425/EWG, 91/496/EWG, 96/23/WE, 96/93/WE i 97/78/WE oraz decyzję Rady 92/438/EWG (Dz. Urz. UE L 95 z 07.04.2017, str. 1, z późn. zm.). Powiatowy lekarz weterynarii może sfinansować koszty pracy wykonywanej w soboty lub dni ustawowo wolne od pracy, w tym oględzin tusz dzików w punktach przechowywania tusz dzików odstrzelonych na obszarach objętych ograniczeniami I–III, a także pobierania próbek do badań laboratoryjnych w kierunku ASF, ich przygotowania i wysyłki przez pracowników Inspekcji Weterynaryjnej – w wysokości 50 zł brutto za godzinę. Kwota ta stanowi pokrycie kosztów wykonania ww. czynności poza godzinami pracy w soboty lub dni ustawowo wolne od pracy w wymiarze nie większym niż 6 godzin dziennie. Zwrot kosztów dojazdu do miejsca wykonywania czynności jest pokrywany z budżetu państwa zgodnie z przepisami odrębnymi. Wojewódzki lekarz weterynarii może sfinansować koszty pracy związanej z badaniem laboratoryjnym próbek w kierunku ASF wykonywanej przez pracowników zakładów higieny weterynaryjnej w soboty lub dni ustawowo wolne od pracy – w wysokości 50 zł brutto za godzinę w wymiarze nie większym niż 6 godzin dziennie. 3.2.7. Inne działania podejmowane w związku z zagrożeniem wystąpienia lub wystąpieniem ASF u dzików     1. Po stwierdzeniu ASF u dzika powiatowy lekarz weterynarii stosuje środki w zakresie zwalczania ASF zgodnie z przepisami zawartymi w rozporządzeniu 2020/687 oraz zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 47 ust. 1, art. 48a ust. 3 i art. 61 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.     2. W gospodarstwach położonych w wyznaczonym obszarze o promieniu 10 km wokół stwierdzonego ogniska ASF u dzika powiatowy lekarz weterynarii może:         1) przeprowadzić badanie kliniczne świń;         2) dokonać indywidualnego oznakowania świń;         3) pobrać od świń próbki do badań laboratoryjnych w kierunku ASF;         4) zastosować nakazy i zakazy zgodnie z art. 44 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. 19     3. W przypadku zagrożenia wystąpienia lub wystąpienia ASF u dzików powiatowy lekarz weterynarii lub wojewoda mogą:         1) zarządzić zorganizowane poszukiwanie padłych dzików;         2) zarządzić odstrzał sanitarny dzików po wykonaniu analizy ryzyka;         3) nakazać odłów dzików w celu ich uśmiercenia. 3.3. Wzmocnienie środków bioasekuracji na drogowych przejściach granicznych z Federacją Rosyjską, Białorusią i Ukrainą Na drogowych przejściach granicznych z Federacją Rosyjską, Białorusią i Ukrainą podejmuje się następujące środki bioasekuracji:         1) wyłożenie mat dezynfekcyjnych, a także stałe utrzymywanie tych mat w stanie zapewniającym skuteczne działanie środka dezynfekcyjnego lub zastosowanie innych urządzeń do dezynfekcji pojazdów – jeżeli jest to konieczne;         2) kontrolę pustych środków transportu przeznaczonych do przewozu zwierząt zgodnie z art. 44 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego oraz zasad dotyczących zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin i środków ochrony roślin, zmieniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 999/2001, (WE) nr 396/2005, (WE) nr 1069/2009, (WE) nr 1107/2009, (UE) nr 1151/2012, (UE) nr 652/2014, (UE) 2016/429 i (UE) 2016/2031, rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2005 i (WE) nr 1099/2009 oraz dyrektywę Rady 98/58/WE, 1999/74/WE, 2007/43/WE, 2008/119/WE i 2008/120/WE, oraz uchylającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 854/2004 i (WE) nr 882/2004, dyrektywę Rady 89/608/EWG, 89/662/EWG, 90/425/EWG, 91/496/EWG, 96/23/WE, 96/93/WE i 97/78/WE oraz decyzję Rady 92/438/EWG – w każdym przypadku gdy są powody, aby uważać, że wprowadzenie tych środków transportu na terytorium Unii Europejskiej może wiązać się z ryzykiem dla zdrowia ludzi lub zwierząt. 3.4. Przeprowadzenie przez Inspekcję Weterynaryjną kampanii informacyjnej     1. W ramach realizacji programu publikuje się ulotki:         1) dla rolników i podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną związaną z produkcją żywności pochodzenia zwierzęcego i pasz – zawierające informacje o:             a) ASF i jego objawach,             b) sposobie rozprzestrzeniania się ASF,             c) postępowaniu posiadacza zwierząt w przypadku podejrzenia wystąpienia lub wystąpienia ASF, 20             d) przysługujących odszkodowaniach za świnie poddane ubojowi, zabite lub padłe w wyniku zastosowania zabiegów nakazanych przez organy Inspekcji Weterynaryjnej,             e) zasadach bioasekuracji,             f) zakazie karmienia świń odpadami gastronomicznymi,             g) unieszkodliwianiu zwłok świń oraz zasadach przeprowadzania oczyszczania i odkażania w gospodarstwach;         2) dla myśliwych – zawierające informacje o:             a) ASF i jego objawach,             b) sposobie postępowania myśliwego z tuszą dzika po polowaniu lub odstrzale sanitarnym, w tym o sposobie pobierania próbek do badań laboratoryjnych w kierunku ASF od odstrzelonych dzików niewykazujących przed odstrzałem żadnych objawów klinicznych,             c) zabezpieczeniu środków transportu przeznaczonych do transportu odstrzelonych dzików w sposób minimalizujący ryzyko rozprzestrzenienia się wirusa ASF,             d) wymaganiach bioasekuracji, jakie powinny być przestrzegane podczas polowania lub odstrzału sanitarnego oraz przy wykonywaniu czynności związanych z zagospodarowaniem zwierzęcia łownego z gatunku dzik,             e) zagrożeniach wynikających z dokarmiania dzików w związku z występowaniem ASF u dzików. Dystrybucja ulotek odbywa się za pośrednictwem organów Inspekcji Weterynaryjnej. Ulotki kolportuje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podczas przeprowadzanych kontroli podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną związaną z produkcją żywności pochodzenia zwierzęcego i pasz oraz kontroli posiadaczy świń (w ramach m.in. wizyt w stadach, w których są utrzymywane świnie). Dodatkowo ulotki rozpowszechnia się wśród myśliwych, w kołach łowieckich, wśród sołtysów, wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast. Informacje o istniejącym zagrożeniu są przekazywane również przez media w postaci m.in. audycji informacyjnych, w których przekazuje się informacje na temat ASF oraz ewentualnych dróg rozprzestrzeniania ASF, a także informacje o postępowaniu w przypadku podejrzenia wystąpienia lub wystąpienia ASF, bioasekuracji w gospodarstwie, zakazie karmienia świń odpadami gastronomicznymi, właściwym zagospodarowaniu zwłok świń oraz postępowaniu z tuszami odstrzelonych dzików i zasadach polowań oraz odstrzału sanitarnego.     2. W ramach programu Inspekcja Weterynaryjna przeprowadza akcję informacyjną dla:         1) podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną związaną z produkcją żywności pochodzenia zwierzęcego i pasz oraz z transportem świń, a także dla rolników i myśliwych oraz innych służb i inspekcji;         2) podmiotów świadczących usługi z zakresu przewozu osób, w tym operatorów portów lotniczych i portów morskich, oraz operatorów biur podróży i podmiotów świadczących usługi pocztowe i kurierskie. 21 Celem kampanii informacyjnej jest przekazanie wiedzy o ASF. Tematyka kampanii informacyjnej obejmuje informacje dotyczące m.in. objawów ASF, zgłaszania podejrzenia wystąpienia ASF, postępowania po zgłoszeniu podejrzenia wystąpienia ASF, zasad wypłacania odszkodowań, zasad bioasekuracji w gospodarstwie oraz zasad postępowania myśliwego biorącego udział w polowaniu – mających na celu zapobieżenie rozprzestrzenianiu się wirusa ASF, zakazu karmienia świń odpadami gastronomicznymi i zagospodarowania zwłok padłych świń oraz zasad wwożenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej żywności zawierającej produkty pochodzenia zwierzęcego. Kampanię informacyjną realizuje się w szczególności przez:         1) kolportowanie informacji o zagrożeniach wynikających z ASF, w tym z dokarmiania dzików, i drogach przenoszenia się wirusa ASF;         2) współpracę z mediami w zakresie informowania o ASF;         3) publikowanie informacji dotyczących ASF na stronach internetowych Inspekcji Weterynaryjnej. 3.5. Odstrzał sanitarny dzików     1. Zgodnie z art. 45 ust. 1 pkt 8 i art. 46 ust. 3 pkt 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt powiatowy lekarz weterynarii albo wojewoda może nakazać dzierżawcom lub zarządcom obwodów łowieckich wykonanie odstrzału sanitarnego dzików. Zgodnie z art. 47a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2024 r. poz. 1478, z późn. zm.), lub ich otulinach w rozumieniu tej ustawy powiatowy lekarz weterynarii albo wojewoda nakazuje Polskiemu Związkowi Łowieckiemu (PZŁ) wykonanie odstrzału sanitarnego dzików.     2. Wysokość stawek wypłacanych za dzika odstrzelonego w ramach odstrzału sanitarnego jest określona w przepisach wydanych na podstawie art. 47a ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.     3. Dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego, na wniosek zainteresowanego podmiotu, dopuszczają do wykonania odstrzału sanitarnego dzików każdego myśliwego będącego członkiem koła łowieckiego.     4. Dzierżawcy, zarządcy obwodów łowieckich i dyrektorzy parków narodowych nie rzadziej niż raz na kwartał sprawdzają rzetelność dokumentowania przez myśliwych wykonywania odstrzału sanitarnego na obszarach objętych ograniczeniami I–III i na obszarze wolnym oraz niezwłocznie informują powiatowego lekarza weterynarii o ujawnionych w tym zakresie nieprawidłowościach. 22     5. Powiatowy lekarz weterynarii weryfikuje nie rzadziej niż raz na kwartał liczbę dzików odstrzelonych w ramach odstrzału sanitarnego zgłaszanych przez myśliwych z liczbą tusz tych zwierząt znajdujących się w punktach skupu dziczyzny i innych miejscach ich czasowego przetrzymywania na obszarach objętych ograniczeniami I–III i na obszarze wolnym, w szczególności z dokumentacją wejść do łowiska i wyjść z łowiska oraz dokumentacją dotyczącą obrotu tuszami dzików prowadzonego przez zarządcę lub dzierżawcę obwodu łowieckiego, a także – jeżeli to możliwe – z badaniami tych tusz na włośnie i dokumentacją dotyczącą unieszkodliwienia tych zwłok. 3.6. Zgłaszanie znalezienia zwłok padłych dzików     1. Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej myśliwi, pracownicy parków narodowych oraz pracownicy Służby Leśnej mogą samodzielnie prowadzić poszukiwanie padłych dzików. W przypadku zgłoszenia organom Inspekcji Weterynaryjnej znalezienia zwłok dzika innych niż dzika zabitego w wypadku komunikacyjnym, od którego jest możliwe pobranie próbek do badań laboratoryjnych, powiatowy lekarz weterynarii wypłaca dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego, lub dyrektorowi parku narodowego, lub zarządcy lasów miejskich kwotę 200 zł brutto. Osoba dokonująca zgłoszenia osobiście wskazuje miejsce, w którym znajdują się zwłoki dzika, lub przekazuje informacje umożliwiające odnalezienie tych zwłok.     2. Wypłata środków wskazanych w pkt 1 nie przysługuje w przypadku zgłoszenia organom Inspekcji Weterynaryjnej znalezienia zwłok dzika w ramach zorganizowanych poszukiwań zwłok dzików opisanych w ust. 3.10. 3.7. Bezpieczne usuwanie zwłok padłych dzików Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zwłoki padłych dzików muszą być bezpiecznie usuwane.     1. Na obszarach objętych ograniczeniami I–III powiatowy lekarz weterynarii może finansować bezpieczne usunięcie zwłok padłych dzików w przypadku zorganizowanych poszukiwań zwłok dzików opisanych w ust. 3.10. Finansowanie obejmuje koszty dojazdu na miejsce znalezienia zwłok dzika, załadunku, transportu do wskazanego miejsca i unieszkodliwienia tych zwłok zarówno w zakładzie zatwierdzonym zgodnie z art. 24 rozporządzenia nr 1069/2009, jak i w miejscu ich znalezienia.     2. Powiatowy lekarz weterynarii może finansować bezpieczne usunięcie zwłok padłych dzików na obszarach objętych ograniczeniami I–III oraz na obszarze wolnym, jeżeli zwłoki zostały znalezione na gruntach należących do osób fizycznych lub będących w ich posiadaniu. Finansowanie obejmuje koszty dojazdu do miejsca znalezienia zwłok dzika, załadunku, transportu do wskazanego miejsca oraz unieszkodliwienia tych zwłok zarówno w zakładzie zatwierdzonym zgodnie z art. 24 rozporządzenia nr 1069/2009, jak i w miejscu ich znalezienia. 23     3. W przypadku nieznalezienia zwłok padłych dzików w miejscu ich aktywnego poszukiwania podmiotowi świadczącemu usługi w zakresie unieszkodliwiania przysługuje dofinansowanie kosztów dojazdu.     4. Powiatowy lekarz weterynarii prowadzi osobną dokumentację pozwalającą na określenie liczby znalezionych i bezpiecznie usuniętych zwłok padłych dzików w przypadku ich znalezienia w promieniu do 50 km od potwierdzonego wystąpienia ASF u świń lub dzików. 3.8. Informowanie o zagrożeniach wynikających z dokarmiania dzików Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej prowadzi się akcję informującą społeczeństwo o zagrożeniach wynikających z dokarmiania dzików w związku z występowaniem ASF u dzików. 3.9. Finansowanie odłowu dzików, ich uśmiercenia, transportu i unieszkodliwiania zwłok     1. Powiatowy lekarz weterynarii w przypadku wydania nakazu przeprowadzenia odłowu dzików, a następnie ich uśmiercenia oraz transportu zwłok uśmierconych dzików i ich unieszkodliwienia wypłaca wykonawcy tego nakazu kwotę w wysokości:         1) 800 zł brutto za dzika – jeżeli odłowiono jednorazowo do 3 dzików;         2) 700 zł brutto za dzika – jeżeli odłowiono jednorazowo powyżej 3 dzików.     2. Powiatowy lekarz weterynarii w przypadku wydania nakazu przeprowadzenia odłowu dzików, a następnie ich uśmiercenia oraz transportu zwłok uśmierconych dzików i ich unieszkodliwienia może dokonać zwrotu faktycznie poniesionych kosztów na budowę odłowni żywołownych.     3. Powiatowy lekarz weterynarii w przypadku wydania nakazu przeprowadzenia odłowu dzików, a następnie ich uśmiercenia oraz transportu zwłok uśmierconych dzików i ich unieszkodliwienia może dofinansować poniesienie kosztów obsługi i utrzymania w dobrym stanie technicznym odłowni żywołownych. 3.10. Dofinansowanie zorganizowanych poszukiwań padłych dzików Powiatowy lekarz weterynarii w przypadku przeprowadzania akcji poszukiwania dzików organizowanych przez tego lekarza lub wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego może dofinansować te działania przez zapewnienie:         1) sprzętu i materiałów do bioasekuracji;         2) sprzętu i materiałów do pobierania próbek do badań laboratoryjnych w kierunku ASF;         3) wynagrodzenia dla osób wykonujących poszukiwania, w tym również pracowników Inspekcji Weterynaryjnej uczestniczących w tych akcjach, za czynności wykonane poza ich godzinami pracy;         4) posiłków i napojów oraz środków ochrony przeciw owadom osobom uczestniczącym w poszukiwaniach. 24 3.11. Finansowanie usług pomocnych przy zwalczaniu ASF, w tym wykorzystanie bezzałogowych statków powietrznych lub innych technik do ustalania miejsc bytowania dzików Powiatowy lekarz weterynarii lub wojewódzki lekarz weterynarii mogą finansować usługi w zakresie:         1) poszukiwania żywych lub padłych dzików przy pomocy urządzeń lub sprzętu, w tym bezzałogowych statków powietrznych zaopatrzonych w specjalistyczną aparaturę optyczną lub termowizyjną;         2) poszukiwania zwłok dzików przy pomocy specjalnie wyszkolonych zwierząt;         3) dokumentowania fotograficznego gospodarstw, w których są utrzymywane świnie, oraz ich otoczenia w ramach dochodzeń epizootycznych;         4) użycia fotopułapek służących do liczenia i lokalizacji watah dzików na określonym terenie w celu zapobiegania ASF lub zwalczania ASF;         5) użycia środków odstraszających dziki w celu ograniczenia ich migracji. 3.12. Zgłaszanie padłych lub odstrzelonych dzików przy wykorzystaniu systemów informatycznych     1. Każdy znaleziony padły lub odstrzelony dzik, w tym odstrzelony w ramach odstrzału sanitarnego, jest niezwłocznie zgłaszany przez myśliwego, pracownika parku narodowego lub Służby Leśnej do powiatowego lekarza weterynarii przy wykorzystaniu przeznaczonego do tego celu systemu informatycznego udostępnionego przez Inspekcję Weterynaryjną.     2. Zgłoszenie, o którym mowa w pkt 1, powinno zawierać co najmniej następujące informacje:         1) datę znalezienia padłego dzika lub jego odstrzału;         2) o obszarze geograficznym (współrzędne geograficzne), na którym znaleziono martwego lub odstrzelonego dzika;         3) czy dzik został znaleziony padły, czy został odstrzelony;         4) o wieku i płci dzika;         5) o typie odstrzału (sanitarny, redukcyjny lub inny) oraz o występowaniu u dzika objawów klinicznych przed odstrzałem – w przypadku odstrzału;         6) o stanie znalezionej tuszy – w przypadku znalezienia martwego dzika.     3. Powiatowy lekarz weterynarii weryfikuje poprawność przekazywanych zgłoszeń.     4. W przypadku gdy zgłoszenie znalezionego padłego lub odstrzelonego dzika, w tym odstrzelonego w ramach odstrzału sanitarnego, zostanie dokonane powiatowemu lekarzowi weterynarii w inny sposób niż przy wykorzystaniu udostępnionego przez Inspekcję Weterynaryjną systemu informatycznego przeznaczonego do tego celu, kwota przysługująca za znalezienie padłego lub odstrzelonego dzika jest zmniejszana o 20 %. 25     5. W przypadku dzików padłych lub odstrzelonych niezgłoszonych do systemu informatycznego udostępnionego przez Inspekcję Weterynaryjną zgodnie z pkt 1 informacje, o których mowa w pkt 2, uzupełnia w systemie powiatowy lekarz weterynarii właściwy ze względu na miejsce znalezienia zwłok dzika lub jego odstrzału. 3.13. Zagospodarowanie tusz dzików odstrzelonych w ramach odstrzału sanitarnego     1. Tusze dzików, tj. wszystkie części ciała, w tym sierść i skóra, odstrzelonych w ramach odstrzału sanitarnego na obszarach objętych ograniczeniami I–III lub na obszarze wolnym:         1) w odniesieniu do których uzyskano dodatni wynik badań laboratoryjnych w kierunku ASF,         2) przechowywanych w kontenerze chłodniczym razem z tuszą dzika, w odniesieniu do której uzyskano dodatni wynik badania laboratoryjnego w kierunku ASF,         3) przed uzyskaniem wyniku badania laboratoryjnego w kierunku ASF albo niezagospodarowane przez myśliwych mimo uzyskania ujemnego wyniku tego badania – podlegają przetworzeniu lub unieszkodliwieniu w zakładach zatwierdzonych zgodnie z art. 24 rozporządzenia nr 1069/2009.     2. W przypadku odstrzału sanitarnego prowadzonego na obszarach objętych ograniczeniami I–III przetworzenia lub unieszkodliwienia, o których mowa w pkt 1, dokonuje się po pobraniu próbek do badań laboratoryjnych w kierunku ASF w sposób określony w programie.     4. Środki przewidziane w programie 4.1. Podsumowanie środków przewidzianych w programie Działania podejmowane w związku z realizacją programu:         1) kontrola i nadzór;(cid:3)         2) badania;(cid:3)         3) inne, np. środki bioasekuracji, kampania informacyjna, szkolenia, poddanie ubojowi lub zabicie świń, odstrzał sanitarny, polowanie na dorosłe samice dzika i odstrzał selektywny dorosłych samic dzika, aktywne poszukiwanie zwłok padłych dzików i bezpieczne usuwanie zwłok dzików ze(cid:3) środowiska.(cid:3) 4.2. Władza centralna odpowiedzialna za nadzór i koordynację realizowanego programu Zgodnie z art. 57 ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu. W przypadku programu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej Główny Lekarz Weterynarii informuje Komisję Europejską o postępach w realizacji programu zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2020/2002 z dnia 7 grudnia 2020 r. ustanawiającym 26 zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 w odniesieniu do powiadamiania unijnego i sprawozdawczości unijnej w zakresie chorób umieszczonych w wykazie, formatów i procedur dotyczących przedkładania unijnych programów nadzoru i programów likwidacji choroby i sprawozdawczości w ich zakresie oraz wnioskowania o uznanie statusu obszaru wolnego od choroby, a także komputerowego systemu informacyjnego (Dz. Urz. UE L 412 z 08.12.2020, str. 1, z późn. zm.). 4.3. Opis i określenie obszarów geograficznych i administracyjnych, na których program będzie realizowany Program wprowadza się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Mapa 1. Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej 4.4. Opis środków przewidzianych w programie 4.4.1. Powiadomienie o podejrzeniu wystąpienia ASF Obowiązek powiadamiania o wystąpieniu podejrzenia afrykańskiego pomoru świń w państwach Unii Europejskiej wynika z art. 18 rozporządzenia 2016/429. Zgodnie z tym artykułem państwa członkowskie zapewniają, aby podmioty oraz osoby fizyczne lub prawne niezwłocznie powiadamiały właściwy organ, jeżeli istnieją jakiekolwiek powody, żeby podejrzewać wystąpienie u zwierząt umieszczonej w wykazie choroby, o której mowa w art. 9 ust. 1 lit. a rozporządzenia 2016/429, lub jeżeli wystąpienie takiej choroby zostało u zwierząt wykryte. 27 Zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt posiadacz zwierząt jest obowiązany do niezwłocznego zgłoszenia podejrzenia wystąpienia ASF. Obowiązek ten realizują również osoby mające kontakt ze zwierzętami, w szczególności przy wykonywaniu obowiązków służbowych lub zawodowych, z tym że lekarz weterynarii wezwany do zwierzęcia, w przypadku gdy podejrzewa wystąpienie choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania, informuje posiadacza zwierzęcia o obowiązkach określonych w art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt i nadzoruje ich wykonanie do czasu przybycia powiatowego lekarza weterynarii lub osoby przez niego upoważnionej. Zgłoszenia dokonuje się do powiatowego lekarza weterynarii bezpośrednio albo za pośrednictwem najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej albo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Dodatkowo posiadacz świni informuje urzędowego lekarza weterynarii o każdym przypadku padnięcia świni w gospodarstwie na obszarach objętych ograniczeniami I–III zgodnie z § 14 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń. 4.4.2. Zwierzęta i populacja zwierząt objęte programem Liczbę siedzib stad oraz pogłowie świń z podziałem na województwa przedstawia tabela 1. Tabela 1. Liczba siedzib stad oraz pogłowie świń z podziałem na województwa Liczba świń Województwo Liczba siedzib stad świń (w sztukach) dolnośląskie 649 143 185 kujawsko-pomorskie 6256 857 076 lubelskie 3969 406 208 lubuskie 292 157 494 łódzkie 5694 956 360 małopolskie 2934 101 019 mazowieckie 4479 1 343 578 opolskie 2521 350 849 podkarpackie 3016 108 976 podlaskie 1606 332 940 pomorskie 2817 619 743 śląskie 2048 213 711 28 świętokrzyskie 2121 153 127 warmińsko-mazurskie 1277 606 147 wielkopolskie 14 181 2 178 965 zachodniopomorskie 624 429 244 Suma 54 484 8 958 622 Źródło: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa/Inspekcja Weterynaryjna – stan na 06.05.2024 r. Zgodnie z danymi PZŁ oraz Dyrekcji Generalnej Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe szacunkowa liczebność populacji dzików na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wynosiła na dzień 10 marca 2024 r. około 53 tys. sztuk, natomiast liczba dzików pozyskanych w sezonie łowieckim 2023/2024 (padnięcia i odstrzały) wynosiła około 215 tys. sztuk. Szacunkową liczbę dzików w poszczególnych województwach przedstawia tabela 2. Tabela 2. Liczba dzików w poszczególnych województwach Pogłowie dzików Województwo (w sztukach) dolnośląskie 2687 kujawsko-pomorskie 2622 lubelskie 2122 lubuskie 2460 łódzkie 5761 małopolskie 3046 mazowieckie 4214 opolskie 1513 podkarpackie 1415 podlaskie 2018 pomorskie 3025 śląskie 2508 świętokrzyskie 1962 warmińsko-mazurskie 4325 wielkopolskie 5804 zachodniopomorskie 7489 Suma 52 971 Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska – dane z 27.05.2024 r. 29 Liczbę dzików pozyskanych w sezonie łowieckim 2023/2024 w poszczególnych województwach przedstawia tabela 3. Tabela 3. Liczba dzików pozyskanych w sezonie łowieckim 2023/2024 w poszczególnych województwach Liczba dzików pozyskanych Województwo w sezonie łowieckim 2023/2024 (w sztukach) dolnośląskie 14 990 kujawsko-pomorskie 14 529 lubelskie 7955 lubuskie 8040 łódzkie 13 828 małopolskie 15 097 mazowieckie 18 222 opolskie 10 995 podkarpackie 8527 podlaskie 5667 pomorskie 17 200 śląskie 14 205 świętokrzyskie 8951 warmińsko-mazurskie 8690 wielkopolskie 24 303 zachodniopomorskie 23 806 Suma 215 005 Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska – dane z 27.05.2024 r. Liczba obejmuje dane dotyczące padnięć dzików, polowań oraz odstrzału sanitarnego wykonanych przez PZŁ oraz Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, a także z odstrzałów redukcyjnych wykonanych w parkach narodowych. 4.4.3. Identyfikacja i rejestracja zwierząt oraz gospodarstw Podstawa prawna identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz gospodarstw:         1) ustawa z dnia 4 listopada 2022 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. z 2023 r. poz. 1815);         2) ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2023 r. poz. 885); 30         3) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2022 r. w sprawie wzorów środków identyfikacji dla bydła, owiec i kóz, świń, jeleniowatych, wielbłądowatych i koniowatych oraz szczegółowej specyfikacji technicznej tych środków (Dz. U. z 2025 r. poz. 26);         4) rozporządzenie 2016/429;         5) rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2019/2035 z dnia 28 czerwca 2019 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 w odniesieniu do przepisów dotyczących zakładów utrzymujących zwierzęta lądowe i wylęgarni oraz identyfikowalności niektórych utrzymywanych zwierząt lądowych i jaj wylęgowych (Dz. Urz. UE L 314 z 05.12.2019, str. 115, z późn. zm.);         6) rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2021/520 z dnia 24 marca 2021 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 w odniesieniu do identyfikowalności niektórych utrzymywanych zwierząt lądowych (Dz. Urz. UE L 104 z 25.03.2021, str. 39, z późn. zm.). Numerem identyfikacyjnym świni jest numer siedziby stada, w której zwierzę się urodziło, albo innej siedziby stada, w której zwierzę przebywało powyżej 30 dni. W dokumentacji dotyczącej świń, np. w świadectwie zdrowia, wpisuje się numer ostatniej siedziby stada, w której świnia przebywała powyżej 30 dni i została w tej siedzibie stada oznakowana. Posiadacz świń urodzonych w danej siedzibie stada jest obowiązany oznakować zwierzę numerem identyfikacyjnym zgodnym z numerem siedziby stada, w której świnia się urodziła, przez zastosowanie zatwierdzonego środka identyfikacji oraz zgłosić urodzenie oznakowanej świni kierownikowi biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w terminie 37 dni od dnia jej urodzenia. Świnia musi zostać oznakowana przed opuszczeniem siedziby stada, w której się urodziła. W przypadku gdy świnia została przemieszczona do siedziby stada innej niż siedziba stada, w której się urodziła, i przebywa w tej siedzibie stada dłużej niż 30 dni, posiadacz świni niezwłocznie, jednak nie później niż przed opuszczeniem przez tę świnię tej siedziby stada, dodatkowo oznakowuje tę świnię numerem identyfikacyjnym zgodnym z numerem siedziby stada, w której ta świnia przebywa dłużej niż 30 dni. W zakresie stosowanych środków identyfikacji świń dopuszcza się stosowanie wszystkich sposobów identyfikacji określonych w obowiązujących przepisach Unii Europejskiej. Zgodnie z art. 30 ustawy z dnia 4 listopada 2022 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt w przypadku zagrożenia wystąpieniem lub wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania i określenia obszaru zapowietrzonego, obszaru zagrożonego lub innego obszaru objętego ograniczeniami, ustanowionego zgodnie z przepisami rozporządzenia 2016/429 oraz 31 przepisami Unii Europejskiej wydanymi na podstawie rozporządzenia 2016/429, informacje o zdarzeniach dotyczących świń, z wyłączeniem urodzenia, zgłasza się do komputerowej bazy danych w terminie 2 dni od dnia wystąpienia danego zdarzenia. Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 4 listopada 2022 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt koszty związane z oznakowaniem świni środkiem identyfikacji ponosi posiadacz. Dodatkowo świnie objęte oceną wartości użytkowej i hodowlanej zwierząt zgodnie z przepisami ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. z 2021 r. poz. 36) są oznakowane w sposób umożliwiający ich identyfikację. Sposób oznakowania i identyfikacji świń, w tym do celów hodowlanych świń, określa związek hodowców lub inny podmiot upoważniony przez ministra właściwego do spraw rolnictwa do prowadzenia oceny wartości użytkowej. Świnie do celów hodowlanych znakuje się trwale i indywidualnie, używając kolczyków, identyfikatorów elektronicznych i znaków identyfikacyjnych lub stosując tatuaż. 4.4.4. Kwalifikacja zwierząt i stad Kwalifikacja zwierząt i stad została opisana w ust. 3.2. 4.4.5. Zasady przemieszczania zwierząt Warunki przemieszczania świń z obszarów objętych ograniczeniami I–III określają przepisy rozporządzenia 2023/594. Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej został wprowadzony obowiązek zaopatrywania przemieszczanych świń w świadectwo zdrowia wystawione przez urzędowego lekarza weterynarii na podstawie badania klinicznego świń przeprowadzonego nie wcześniej niż 24 godziny przed przemieszczeniem tych świń. Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 5 lit. b i h ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej nadzór nad wprowadzaniem na rynek zwierząt oraz przemieszczaniem zwierząt należy do zadań Inspekcji Weterynaryjnej. Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej ww. zadania są wykonywane przez powiatowego lekarza weterynarii. 4.4.6. Zastosowane badania i plany pobierania Stosowane badania i plany pobierania próbek do badań zostały opisane w ust. 3.2. 4.4.7. Zastosowanie szczepionki i plany szczepień Nie dotyczy. 32 4.4.8. Informacje i ocena dotycząca środków bezpieczeństwa biologicznego (zarządzanie i infrastruktura) Wymogi bioasekuracji mające zastosowanie do stad świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są określone w:         1) rozporządzeniu 2023/594;         2) rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń. Wymogi bezpieczeństwa biologicznego mające zastosowanie do terenów łowieckich są określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 stycznia 2020 r. w sprawie zasad bioasekuracji, jakie powinny być przestrzegane podczas polowania lub odstrzału sanitarnego oraz przy wykonywaniu czynności związanych z zagospodarowaniem zwierzęcia łownego z gatunku dzik. 4.4.9. Środki podejmowane w przypadku uzyskania dodatniego wyniku badania laboratoryjnego w kierunku ASF Środki zwalczania ASF w przypadku urzędowego potwierdzenia wystąpienia ASF u świń są określone w części II w rozdziale I w sekcji 2, w rozdziale II oraz w rozdziale III rozporządzenia 2020/687, a w przypadku urzędowego potwierdzenia wystąpienia ASF u dzików – w części II w rozdziale IV rozporządzenia 2020/687. Zgodnie z § 4 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń w przypadku stwierdzenia ASF w gospodarstwie powiatowy lekarz weterynarii wyznacza je jako ognisko ASF. Działania podejmowane po wyznaczeniu ogniska ASF są określone w § 4 i § 6–10 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń. Działania podejmowane w przypadku wystąpienia ASF u dzików są określone w § 18 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń oraz opisane w ust. 3.2.7. 4.4.10. System odszkodowań dla posiadaczy świń poddanych ubojowi lub zabitych Odszkodowania wypłaca się zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. 4.4.11. Kontrola wdrażania programu i sprawozdawczość Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu na podstawie art. 57 ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. 33 W przypadku programu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej Główny Lekarz Weterynarii informuje Komisję Europejską o postępach w realizacji programu zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2020/2002 z dnia 7 grudnia 2020 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 w odniesieniu do powiadamiania unijnego i sprawozdawczości unijnej w zakresie chorób umieszczonych w wykazie, formatów i procedur dotyczących przedkładania unijnych programów nadzoru i programów likwidacji choroby i sprawozdawczości w ich zakresie oraz wnioskowania o uznanie statusu obszaru wolnego od choroby, a także komputerowego systemu informacyjnego. Bezpośredni nadzór nad realizacją programu w powiecie wykonuje powiatowy lekarz weterynarii. Działania powiatowego lekarza weterynarii na terenie danego województwa są nadzorowane i koordynowane przez właściwego wojewódzkiego lekarza weterynarii. Główny Lekarz Weterynarii wyznacza kierunki działań i koordynuje realizację programu na poziomie krajowym. 4.4.12. Środki stosowane u dzików Zgodnie z dokumentem „Strategiczne podejście do zarządzania afrykańskim pomorem świń w UE” (SANTE/7113/2015-Rev-12) dozwolona ilość paszy do nęcenia w nęcisku nie może przekraczać 10 kg/km2 powierzchni łowiska/miesiąc.     5. Korzyści wynikające z realizacji programu(cid:3) Przeprowadzenie działań objętych programem przyczyni się do ochrony terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz terytorium Unii Europejskiej przed niekontrolowanym rozprzestrzenianiem się wirusa ASF. Odpowiednio wczesne wykrycie zakażenia wirusem ASF pozwoli na podjęcie adekwatnych działań zapobiegających jego rozprzestrzenianiu się, a tym samym – ograniczenie strat ekonomicznych z tego tytułu. Oczekuje się, że zastosowanie środków określonych w programie ograniczy liczbę ognisk ASF u świń i liczbę przypadków wystąpienia ASF u dzików. Zmniejszenie populacji dzików spowolni rozprzestrzenianie się wirusa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także zmniejszy krążenie wirusa w środowisku, co obniży ryzyko rozprzestrzenienia się choroby w populacji świń. Ponadto kampanie informacyjne zwiększą świadomość hodowców i producentów świń oraz innych zainteresowanych podmiotów co do znaczenia ASF dla zdrowia świń, a także konieczności szybkiego zgłaszania podejrzenia wystąpienia tej choroby i utrzymania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa biologicznego gospodarstw, łowisk i punktów przetrzymywania tusz dzików. 34     6. Dane dotyczące rozwoju epidemiologicznego w odniesieniu do ASF w ciągu ostatnich 5 lat 6.1.1. Rozwój ASF Liczba ognisk ASF u dzików oraz ognisk ASF u świń została przedstawiona w ust. 2. 6.1.2. Dane dotyczące zwierząt Nie dotyczy. 6.2. Dane rozwarstwione dotyczące badań w ramach nadzoru i badań laboratoryjnych w ostatnich 3 latach Badania laboratoryjne polegają na przeprowadzeniu badania próbek:         1) narządów wewnętrznych i krwi świń padłych lub z objawami klinicznymi ASF na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – w ramach monitoringu pasywnego (podejmowanie czynności przez powiatowego lekarza weterynarii w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt);         2) krwi od świń zabijanych w ognisku choroby – w ramach dochodzenia epizootycznego;         3) krwi świń na obszarze zapowietrzonym i obszarze zagrożonym przy znoszeniu ograniczeń wprowadzonych na tych obszarach – w ramach monitoringu aktywnego (podejmowanie czynności przez powiatowego lekarza weterynarii w celu monitorowania, ustalenia prewalencji lub wykluczenia występowania choroby zakaźnej zwierząt);         4) krwi świń:             a) przemieszczanych wewnątrz obszarów objętych ograniczeniami II i III oraz poza te obszary – na podstawie analizy ryzyka w ramach monitoringu aktywnego,             b) przy ponownym zasiedlaniu gospodarstwa po wygaszeniu ogniska choroby;         5) narządów wewnętrznych pobranych od świń padłych mających powyżej 60 dni życia lub po ich odsadzeniu zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2023/594 – w ramach monitoringu pasywnego;         6) narządów wewnętrznych oraz krwi dzików i świniodzików padłych, odstrzelonych oraz zabitych w wypadkach komunikacyjnych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – w ramach monitoringu pasywnego;         7) krwi odstrzelonych dzików i świniodzików na obszarach objętych ograniczeniami I–III – w ramach monitoringu aktywnego;         8) krwi odstrzelonych dzików i świniodzików na obszarze wolnym – w przypadku gdy przyżyciowo lub pośmiertnie zostanie powzięte podejrzenie wystąpienia ASF. 35 Rok 2023 Liczba próbek Liczba z dodatnim Gatunek wykonanych Region Rodzaj badania Opis badania wynikiem zwierząt badań badania laboratoryjnych laboratoryjnego Rzeczpospolita świnie serologiczne ELISA 819 0 Polska Rzeczpospolita świnie molekularne PCR 116 986 65 Polska Rzeczpospolita dziki serologiczne ELISA 80 521 1673 Polska Rzeczpospolita dziki molekularne PCR 104 737 8830 Polska Razem 303 063 Rok 2022 Liczba próbek Liczba z dodatnim Gatunek wykonanych Region Rodzaj badania Opis badania wynikiem zwierząt badań badania laboratoryjnych laboratoryjnego Rzeczpospolita świnie serologiczne ELISA 416 10 Polska Rzeczpospolita świnie molekularne PCR 104 302 88 Polska Rzeczpospolita dziki serologiczne ELISA 69 449 709 Polska Rzeczpospolita dziki molekularne PCR 99 725 3710 Polska Razem 273 892 36 Rok 2021 Liczba badań Liczba z dodatnim Gatunek wykonanych Region Rodzaj badania Opis badania wynikiem zwierząt badań badania laboratoryjnych laboratoryjnego Rzeczpospolita świnie serologiczne ELISA 819 27 Polska Rzeczpospolita świnie molekularne PCR 69 046 856 Polska Rzeczpospolita dziki serologiczne ELISA 66 512 759 Polska Rzeczpospolita dziki molekularne PCR 97 056 8630 Polska Razem 233 433 6.3. Dane dotyczące zakażenia Nie dotyczy. 6.4. Dane dotyczące statusu epizootycznego pod koniec każdego roku W 2023 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stwierdzono 2686 ognisk ASF u dzików w województwach: dolnośląskim, lubelskim, lubuskim, małopolskim, mazowieckim, opolskim, podkarpackim, podlaskim, pomorskim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim oraz zachodniopomorskim. W tym samym okresie wyznaczono 30 ognisk ASF u świń w województwach: dolnośląskim, lubelskim, mazowieckim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim oraz zachodnio- pomorskim. 6.5. Dane dotyczące programów szczepień lub leczenia Nie dotyczy. 6.6. Dane dotyczące dzikiej zwierzyny 6.6.1. Oszacowanie liczebności populacji zwierząt wolno żyjących Szacunki dotyczące liczebności populacji zwierząt wolno żyjących zostały przedstawione w ust. 4.4.2. 6.6.2. Nadzór nad chorobami i inne dane w odniesieniu do zwierząt wolno żyjących Nie dotyczy. 6.6.3. Dane dotyczące szczepień lub leczenia dzikiej zwierzyny Nie dotyczy. 37     7. Założenia programu 7.1. Założenia w zakresie badań laboratoryjnych Założenia dotyczące liczby zwierząt, od których zostaną pobrane próbki do badań laboratoryjnych, są szacunkowe i dotyczą badań kwalifikowalnych do współfinansowania ze środków Unii Europejskiej. Założenia sporządzono na podstawie sprawozdania merytorycznego z realizacji programu w 2023 r. Rok 2025 Choroba: ASF Planowana liczba zwierząt do Liczba Rodzaj Populacja Rodzaj zbadania – Region planowanych badań badania docelowa próbki pobranie próbek laboratoryjnych do badań laboratoryjnych krew, PCR świnie domowe 2095 2078 narządy krew, dolnośląskie PCR dziki 16 992 12 798 narządy krew, ELISA świnie domowe 12 13 narządy krew, PCR świnie domowe 236 229 narządy kujawsko-pomorskie krew, PCR dziki 3295 3290 narządy krew, PCR świnie domowe 16 024 16 132 narządy krew, lubelskie PCR dziki 9636 5526 narządy krew, ELISA świnie domowe 61 61 narządy krew, PCR świnie domowe 2682 2563 narządy lubuskie krew, PCR dziki 8962 5065 narządy krew, PCR świnie domowe 180 185 narządy krew, łódzkie PCR dziki 3232 1471 narządy krew, ELISA świnie domowe 26 26 narządy 38 krew, PCR świnie domowe 5 13 narządy małopolskie krew, PCR dziki 2931 1656 narządy krew, PCR świnie domowe 25 801 26 933 narządy krew, mazowieckie PCR dziki 23 358 20 432 narządy krew, ELISA świnie domowe 23 23 narządy krew, PCR świnie domowe 727 725 narządy opolskie krew, PCR dziki 6525 5715 narządy krew, PCR świnie domowe 871 873 narządy podkarpackie krew, PCR dziki 5353 2932 narządy krew, PCR świnie domowe 10 450 10 663 narządy krew, podlaskie PCR dziki 6363 6360 narządy krew, ELISA świnie domowe 37 37 narządy krew, PCR świnie domowe 912 892 narządy pomorskie krew, PCR dziki 5198 6016 narządy krew, PCR świnie domowe 24 24 narządy śląskie krew, PCR dziki 4166 3814 narządy krew, PCR świnie domowe 178 249 narządy świętokrzyskie krew, PCR dziki 5809 2558 narządy krew, PCR świnie domowe 17 661 17 815 narządy krew, warmińsko-mazurskie PCR dziki 11 797 9214 narządy krew, ELISA świnie domowe 659 659 narządy krew, PCR świnie domowe 37 465 37 189 narządy wielkopolskie krew, PCR dziki 17 098 12 202 narządy 39 krew, PCR świnie domowe 398 423 narządy zachodniopomorskie krew, PCR dziki 9114 5688 narządy Polska IPT/IB świnie domowe krew 1 1 RAZEM PCR 255 538 221 723 RAZEM ELISA 818 819 RAZEM IPT/IB 1 1 Rok 2026 Choroba: ASF Planowana liczba zwierząt do Liczba Rodzaj Populacja Rodzaj zbadania – Region planowanych badań badania docelowa próbki pobranie próbek laboratoryjnych do badań laboratoryjnych krew, PCR świnie domowe 2095 2078 narządy krew, dolnośląskie PCR dziki 16 992 12 798 narządy krew, ELISA świnie domowe 12 13 narządy krew, PCR świnie domowe 236 229 narządy kujawsko-pomorskie krew, PCR dziki 3295 3290 narządy krew, PCR świnie domowe 16 024 16 132 narządy krew, lubelskie PCR dziki 9636 5526 narządy krew, ELISA świnie domowe 61 61 narządy krew, PCR świnie domowe 2682 2563 narządy lubuskie krew, PCR dziki 8962 5065 narządy krew, PCR świnie domowe 180 185 narządy krew, łódzkie PCR dziki 3232 1471 narządy krew, ELISA świnie domowe 26 26 narządy 40 krew, PCR świnie domowe 5 13 narządy małopolskie krew, PCR dziki 2931 1656 narządy krew, PCR świnie domowe 25 801 26 933 narządy krew, mazowieckie PCR dziki 23 358 20 432 narządy krew, ELISA świnie domowe 23 23 narządy krew, PCR świnie domowe 727 725 narządy opolskie krew, PCR dziki 6525 5715 narządy krew, PCR świnie domowe 871 873 narządy podkarpackie krew, PCR dziki 5353 2932 narządy krew, PCR świnie domowe 10 450 10 663 narządy krew, podlaskie PCR dziki 6363 6360 narządy krew, ELISA świnie domowe 37 37 narządy krew, PCR świnie domowe 912 892 narządy pomorskie krew, PCR dziki 5198 6016 narządy krew, PCR świnie domowe 24 24 narządy śląskie krew, PCR dziki 4166 3814 narządy krew, PCR świnie domowe 178 249 narządy świętokrzyskie krew, PCR dziki 5809 2558 narządy krew, PCR świnie domowe 17 661 17 815 narządy krew, warmińsko-mazurskie PCR dziki 11 797 9214 narządy krew, ELISA świnie domowe 659 659 narządy 41 krew, PCR świnie domowe 37 465 37 189 narządy wielkopolskie krew, PCR dziki 17 098 12 202 narządy krew, PCR świnie domowe 398 423 narządy zachodniopomorskie krew, PCR dziki 9114 5688 narządy Polska IPT/IB świnie domowe krew 1 1 RAZEM PCR 255 538 221 723 RAZEM ELISA 818 819 RAZEM IPT/IB 1 1 Rok 2027 Choroba: ASF Planowana liczba zwierząt do Liczba Rodzaj Populacja Rodzaj zbadania – planowanych Region badania docelowa próbki pobranie próbek badań do badań laboratoryjnych laboratoryjnych krew, PCR świnie domowe 2095 2078 narządy krew, dolnośląskie PCR dziki 16 992 12 798 narządy krew, ELISA świnie domowe 12 13 narządy krew, PCR świnie domowe 236 229 narządy kujawsko-pomorskie krew, PCR dziki 3295 3290 narządy krew, PCR świnie domowe 16 024 16 132 narządy krew, lubelskie PCR dziki 9636 5526 narządy krew, ELISA świnie domowe 61 61 narządy krew, PCR świnie domowe 2682 2563 narządy lubuskie krew, PCR dziki 8962 5065 narządy 42 krew, PCR świnie domowe 180 185 narządy krew, łódzkie PCR dziki 3232 1471 narządy krew, ELISA świnie domowe 26 26 narządy krew, PCR świnie domowe 5 13 narządy małopolskie krew, PCR dziki 2931 1656 narządy krew, PCR świnie domowe 25 801 26 933 narządy krew, mazowieckie PCR dziki 23 358 20 432 narządy krew, ELISA świnie domowe 23 23 narządy krew, PCR świnie domowe 727 725 narządy opolskie krew, PCR dziki 6525 5715 narządy krew, PCR świnie domowe 871 873 narządy podkarpackie krew, PCR dziki 5353 2932 narządy krew, PCR świnie domowe 10 450 10 663 narządy krew, podlaskie PCR dziki 6363 6360 narządy krew, ELISA świnie domowe 37 37 narządy krew, PCR świnie domowe 912 892 narządy pomorskie krew, PCR dziki 5198 6016 narządy krew, PCR świnie domowe 24 24 narządy śląskie krew, PCR dziki 4166 3814 narządy krew, PCR świnie domowe 178 249 narządy świętokrzyskie krew, PCR dziki 5809 2558 narządy 43 krew, PCR świnie domowe 17 661 17 815 narządy krew, warmińsko-mazurskie PCR dziki 11 797 9214 narządy krew, ELISA świnie domowe 659 659 narządy krew, PCR świnie domowe 37 465 37 189 narządy wielkopolskie krew, PCR dziki 17 098 12 202 narządy krew, PCR świnie domowe 398 423 narządy zachodniopomorskie krew, PCR dziki 9114 5688 narządy Polska IPT/IB świnie domowe krew 1 1 RAZEM PCR 255 538 221 723 RAZEM ELISA 818 819 RAZEM IPT/IB 1 1 7.1.1. Założenia w zakresie badań diagnostycznych Założenia w zakresie badań diagnostycznych zostały opisane w ust. 3.2. 7.1.2. Założenia w zakresie badania stad i zwierząt Założenia w zakresie badania stad i zwierząt zostały opisane w ust. 3.2. 7.2. Założenia w zakresie kwalifikacji stad i zwierząt Nie dotyczy. 7.3. Założenia w zakresie szczepień lub leczenia 7.3.1. Założenia w zakresie szczepień lub leczenia Nie dotyczy. 7.3.2. Założenia w zakresie szczepień lub leczenia dzikiej zwierzyny Nie dotyczy. 44 umargorp ijcazilaer wótzsok azilana awołógezczS .8 .r 5202 w umargorp ijcazilaer ytzsoK .1.8 kesoinW einawosnanifod o atowK tzsoK atowK tzsoK abzciL yzsudnuf z atiwokłac ywoktsondej atiwokłac ywoktsondej aktsondeJ eineinlógezczsyW wótzsok einezcanzezrP ketsondej hcynjinu )orue w( )orue w( )łz w( )łz w( )ein/kat( ainadaB .1 ainareibop meiktąjyw z – einiwś kat 40,605 081 65,1 12,390 477 96,6 907 511 akutzs dezrp ńadab od kebórp meinezczseimezrp tinu„ yzdęim acinżór – einiwś ein 85,207 188 26,7 30,312 087 3 76,23 907 511 akutzs mywojark metzsok a ”tsoc od kebórp einareibop – einiwś ein 47,772 062 75,1 86,073 711 1 47,6 287 561 akutzs meinezczseimezrp dezrp ńadab enolezrtsdo erohc i ełdap ikizd kat 00,023 112 00,02 08,265 609 08,58 665 01 akutzs )ynwysap gnirotinom( enolezrtsdo ewordz ikizd )ynwytka gnirotinom( ainareibop tzsoK .1.1 hcytęjbo hcarazsbo an kebórp ,III i II imainezcinargo kat 00,080 205 00,01 02,329 351 2 09,24 802 05 akutzs FSA ejupętsyw hcyrótk an tsej hcyrótk an i wókizd u hcamar w ynaworotinom no ogenwysap ugnirotinom ycęiseim 21 danop do enolezrtsdo ewordz ikizd )ynwytka gnirotinom( ein 05,890 905 54,6 08,302 381 2 66,72 039 87 akutzs hcarazsbo hcyłatsozop an jeiksloP jetilopsopyzcezR ein 00,0181 84,41 57,3677 11,26 521 akutzs enoiwołdo ikizd – 64 – :RCP ńadab meiktąjyw z – einiwś – meinezczseimezrp dezrp ńiwś enolezrtsdo erohc i ełdap ikizd – )ynwysap gnirotinom( enolezrtsdo ewordz ikizd – an )ynwytka gnirotinom( kat 13,056 977 2 98,41 25,450 529 11 88,36 976 681 einadab hcytęjbo hcarazsbo ,III i II imainezcinargo FSA ejupętsyw hcyrótk an no tsej hcyrótk an i wókizd u do einwysap ynaworotinom łazrtsdo – ycęiseim 21 danop hcamar w zaro ynratinas hcikceiwoł wónalp ”tsoc tinu„ yzdęim acinżór – RCP ein 70,493 829 1 33,01 94,647 172 8 13,44 976 681 einadab mywojark metzsok a ńadab tzsoK .2.1 dezrp ainadab – RCP ein 80,389 376 1 43,23 05,779 181 7 57,831 267 15 einadab hcynjyrotarobal ńiwś meinezczseimezrp enolezrtsdo ewordz ikizd – RCP an )ynwytka gnirotinom( hcytęjbo hcarazsbo żin hcynni III–I imainezcinargo ,III i II imainezcinargo etęjbo ein 27,691 417 83,02 08,795 460 3 54,78 440 53 einadab FSA ejupętsyw hcyrótk an no tsej hcyrótk an i wókizd u danop do einwysap ynaworotinom ynratinas łazrtsdo – ycęiseim 21 hcikceiwoł wónalp hcamar w zaro kat 75,0033 30,4 15,061 41 92,71 918 einadab einiwś – ASILE yzdęim acinżór – einiwś – ASILE ein 65,420 01 42,21 13,989 24 94,25 918 einadab mywojark metzsok a ”tsoc tinu„ einadab – einiwś – BI/TPI kat 00,51 00,51 53,46 53,46 1 einadab ecąjazdreiwtop enzcigolores 64 – 74 – einadab – einiwś – BI/TPI – ecąjazdreiwtop enzcigolores ein 79,91 79,91 56,58 56,58 1 einadab ”tsoc tinu„ yzdęim acinżór mywojark metzsok a an enjyckefnyzed ikdorś hcynzcinarg hcaicśjezrp kat 55,192 32 56,01 09,549 99 07,54 7812 margolik dówbo( ąksjysoR ąjcaredeF z ąniarkU i ąisurołaiB ,)ikceiwelórk einezczsyzC .2 ajckefnyzed i an enjyckefnyzed ytam hcynzcinarg hcaicśjezrp ein 60,759 67 78,14 65,141 033 26,971 8381 akutzs ąisurołaiB ,ąksjysoR ąjcaredeF z ąniarkU i enzcinilk einadaB .3 ein 05,877 996 09,41 54,274 200 3 39,36 569 64 anizdog ycarp ytzsok alortnok zaro ijcarukesaoib hcawtsradopsog w ein 12,426 99 12,0 98,612 224 98,0 104 474 rtemolik wódzajod ytzsok hcytęjbo hcarazsbo an III–I imainezcinargo wókizd einawikuzsop enwytka kat 00,005 01 00,01 00,540 54 09,24 0501 akutzs muirotyret an hcyłdap jeiksloP jetilopsopyzcezR wókizd einawikuzsop enwytka muirotyret an hcyłdap ein 00,080 13 06,92 00,053 331 00,721 0501 akutzs – jeiksloP jetilopsopyzcezR ”tsoc tinu„ yzdęim acinżór ennI .4 mywojark metzsok a ainawusu ogenzceipzeb ytzsok hcyrohc i hcyłdap wókizd kołwz uineimorp w hcynolezrtsdo kat 00,004 48 00,04 00,670 263 06,171 0112 akutzs ńiwś u FSA aksingo do mk 05 aineipątsyw ukdapyzrp do bul wókizd u FSA 74 – 84 – ainawusu ogenzceipzeb ytzsok hcyrohc i hcyłdap wókizd kołwz mk 05 uineimorp w hcynolezrtsdo ein 08,166 55 83,62 09,038 832 91,311 0112 akutzs do bul ńiwś u FSA aksingo do FSA aineipątsyw ukdapyzrp tinu„ yzdęim acinżór – wókizd u mywojark metzsok a ”tsoc ainawusu ogenzceipzeb ytzsok an hcyłdap wókizd kołwz hcytęjbo hcarazsbo żin hcynni III–I imainezcinargo ein 08,237 52 84,17 00,493 011 56,603 063 akutzs mk 05 uineimorp w enoizelanz do bul ńiwś u FSA aksingo do FSA aineipątsyw ukdapyzrp wókizd u ainawusu ogenzceipzeb ytzsok wókizd hcyłdap kołwz bóso hcatnurg an hcynoizelanz muirotyret an hcynzcyzif ein 08,9151 99,57 00,0256 00,623 02 akutzs hcynni jeiksloP jetilopsopyzcezR mk 05 uineimorp w enoizelanz żin do bul ńiwś u FSA aksingo do FSA aineipątsyw ukdapyzrp wókizd u sazcdop einawosnanifod )1 ńawikuzsop hcynawozinagroz eiserkaz w ńałaizd wókizd hcyłdap :wółairetam i utęzrps aineinwepaz einakuzsezrp ,ijcarukesaoib od – ein 04,593 85 55,81 08,085 052 06,97 8413 ęboso 1 an ńadab od kebórp ainareibop od – hcycązcintsezcu bóso ald zaro ytzsok – hcainawikuzsop hcyt w wókdorś zaro wójopan i wókłisop modawo wicezrp ynorhco 84 – 94 – bóso ainezdorganyw einawosnanif )2 ,ainawikuzsop hcycąjunokyw einakuzsezrp wókinwocarp żeinwór myt w ein 21,0507 25,03 41,742 03 49,031 132 ęboso 1 an ,jenjyranyreteW ijckepsnI azop enanokyw icśonnyzc az ycarp imanizdog udohcomas udzajod tzsok ogenwytka ecsjeim an ogeworażęic wókizd hcyłdap ainawikuzsop ein 86,8021 11,0 42,4725 84,0 889 01 rtemolik aineizelanzein ukdapyzrp w hcarazsbo an kutzs hcyłdap III–I imainezcinargo hcytęjbo wónalp hcamar w łazrtsdo żin hcynni wókizd hcikceiwoł myt w ,akizd ecimas ełsorod ein 69,871 458 2 61,07 00,189 442 21 00,103 186 04 akutzs ńadab od wókizd hcyt einazcratsod hcarazsbo an – hcynjyrotarobal III i II imainezcinargo hcytęjbo wónalp hcamar w łazrtsdo żin hcynni wókizd hcikceiwoł ecimas eżkat a ,akizd ecimas ełsorod eisap w enolezrtsdo iktalezrp ein 08,638 089 61,07 00,089 702 4 00,103 089 31 akutzs hcytęjbo wórazsbo do mk 04 od myt w ,III i II imainezcinargo ńadab od wókizd hcyt einazcratsod ezrazsbo an – hcynjyrotarobal I imainezcinargo mytęjbo wónalp hcamar w łazrtsdo żin hcynni wókizd hcikceiwoł eżkat a ,akizd ecimas ełsorod enolezrtsdo iktalezrp ecimas ein 25,953 311 2 61,07 00,227 660 9 00,103 221 03 akutzs wórazsbo do mk 04 od eisap w ,III i II imainezcinargo hcytęjbo wókizd hcyt einazcratsod myt w – hcynjyrotarobal ńadab od mynlow ezrazsbo an 94 – 05 – ainawolop hcamar w łazrtsdo cimas ogenratinas ułazrtsdo i hcamar w zaro akizd ketalezrp hcyłsorod ogenratinas ułazrtsdo kat 00,000 005 2 00,001 00,000 527 01 00,924 000 52 akutzs ezrazsbo an akizd cimas an bul I imainezcinargo mytęjbo ęis hcycąjudjanz mynlow ezrazsbo hcytęjbo wórazsbo do mk 04 od III i II imainezcinargo ketalezrp cimas ynratinas łazrtsdo hcarazsbo an akizd cimas hcyłsorod i ein 06,268 087 2 03,031 00,871 039 11 00,955 243 12 akutzs od eisap w enożołop żin hcynni hcytęjbo wórazsbo do mk 04 III i II imainezcinargo hcynni wókizd ynratinas łazrtsdo ełsorod i iktalezrp ecimas żin einazcratsod myt w ,akizd ecimas wórazsbo z hcycązdohcop wókizd ein 23,662 555 2 28,26 00,281 269 01 05,962 676 04 akutzs III–I imainezcinargo hcytęjbo – hcynjyrotarobal ńadab od jetilopsopyzcezR muirotyret an jeiksloP wókizd zsut einaiwildokzseinu ułazrtsdo hcamar w hcynolezrtsdo ćyb ągom ein erótk ,ogenratinas ein 46,155 001 17,95 44,373 134 61,652 4861 akutzs zezrp enaworadopsogaz muirotyret an hcywilśym jeiksloP jetilopsopyzcezR wókizd zsut einaiwildokzseinu ńadab meikinyw mintadod z ein 21,722 301 89,28 21,938 244 89,553 4421 akutzs FSA uknureik w hcynjyrotarobal hcynawywohcezrp zsut zaro indołhc w imazsut imyt z 05 – 15 – wókizd zsut einaiwildokzseinu hcamar w hcynolezrtsdo ćyb ągom ein erótk ,ainawolop ein 46,756 71 86,46 85,647 57 64,772 372 akutzs zezrp enaworadopsogaz muirotyret an hcywilśym jeiksloP jetilopsopyzcezR ein 83,7142 76,271 63,073 01 47,047 41 kutzs 3 od ,wókizd uwołdo einawosnanifod od utropsnart zaro ainecreimśu hci eindogz ogenozdreiwtaz udałkaz jeżywop ainezdązropzor 42 .tra z ein 80,1531 21,051 00,6975 00,446 9 kutzs 3 einaiwildokzseinu i 9002/9601 rn wókizd hcynocreimśu kołwz uinezdreiwts op ńiwś ujobu tzsok FSA aineipątsyw ukdapyzrp ein 01,954 28,19 05,9691 09,393 5 ainiwś udzajod imatzsok z zarw akizd u ńiwś utropsnart imatzsok zaro iwojobu hci ainaddop ulec w enaddop einiwś az ainawodokzsdo hcamar w uicibaz bul iwojobu ein 50,984 18,79 00,8902 06,914 5 akutzs ijcalupoped jetiwokłac o ijzyced ukdapyzrp uinezdreiwts op ńiwś akizd u FSA aineipątsyw ainawokanzo tzsok ein 34,87 32,0 81,433 89,0 143 akutzs acarp – ogenlaudiwydni zezrp ynecyw tzsok ńiwś icśotraw wócwanzozcezr ein 07,22 80,9 34,79 79,83 5,2 anizdog ńiwś ijcalupoped eizakan yzrp ukdapyzrp uinezdreiwts op akizd u FSA aineipątsyw wótzsok hcynoiseinop torwz ein 72,7272 72,7272 00,007 11 00,007 11 1 akutzs hcynwołowyż inwołdo ywodub wótzsok hcynoiseinop torwz ein 20,7131 20,7131 00,0565 00,0565 1 akutzs inwołdo umjan ogenzcor hcynwołowyż 15 – 25 – hcynoiseinop einawosnanifod × akutzs ainamyzrtu i igułsbo wótzsok ein 41,3582 75,6241 00,042 21 00,0216 2 cąiseim mynzcinhcet einats myrbod w hcynwołowyż inwołdo ketolu ukurdyw tzsok kat 01,9323 01,0 22,406 31 24,0 193 23 akutzs hcynjycamrofni ńelokzs hcynozdaworpezrp tzsok ein 87,9184 22,42 11,476 02 98,301 991 akutzs hcywopurg wókinwocarp ycarp tzsok jenjyranyreteW ijckepsnI enlow owowatsu ind bul ytobos w ein 04,828 158 26,8 00,043 656 3 00,73 028 89 anizdog meinareibop z jenaząiwz ycarp do hcynjyrotarobal ńadab od kebórp FSA uknureik w wókinwocarp ycarp tzsok jenjyranyretew yneigih wódałkaz enlow owowatsu ind bul ytobos w ein 06,976 521 26,8 00,064 935 00,73 085 41 anizdog meinadab z jenaząiwz ycarp do kebórp mynjyrotarobal FSA uknureik w 17,108 438 52 24,732 828 011 mezar 75,203 892 6 17,925 910 72 enlawokifilawk ytzsok myt w imynzcytyw z eindogz łz 92,4 orue usruk gułdew onozcilbo umargorp tzsoK .TAV zeb enadop ąs icśotraw eiktsyzsW .umargorp hcamar w hcynozsonop wótzsok iknucazs ejumjebo azilanA .r 4202 kinreizdźap :ajcazilautka – watsu hcynawotkejorp hcywosnanif wóktuks ainawocazso ąwatsdop hcycądęb hcynzcimonokeorkam wókinźaksw hcytilondej ainawosots imycązcytod 5202 kor an jewoteżdub eiwatsu w tązreiwz hcynźakaz bórohc einazclawz an hcynaizdiwezrp wóktadyw icśokleiw od enawosotsod ąnatsoz erótk ,umargorp ijcazilaer ytzsok ewoknucazs ot ąS .wódowejow yteżdub – 58 icśęzc w zaro ewolec ywrezer – 38 icśęzc w hcynolśerko wóktadyw utimil hcamar w )36 .zop .U .zD( .r 5202 ainzcyts 9 aind z zaro tązreiwz hcynźakaz bórohc einazclawz an hcynozcanzezrp hcywolec wrezer wótimil hcamar w 38 icśęzc w hcynolśerko hcywoteżdub wókdorś ez ęis awybdo umargorp einawosnaniF – 22010 łaizdzor ,owtceiwoł i owtcinlor – 010 łaizd ,wódowejow yteżdub – 58 icśęzc w hcynolśerko hcywoteżdub wókdorś ez zaro jenjyranyreteW ijckepsnI hcywowatsu ńadaz ęjcazilaer an .ogecęzreiwz ainezdohcop hcatkudorp i tązreiwz hcaknakt w hcynzcigoloib i hcynzcimehc icśołatsozop ewognirotinom ainadab zaro tązreiwz hcynźakaz bórohc einazclawz 25 – 35 – .r 6202 w umargorp ijcazilaer ytzsoK .2.8 kesoinW einawosnanifod o atowK tzsoK atowK tzsoK abzciL yzsudnuf z atiwokłac ywoktsondej atiwokłac ywoktsondej aktsondeJ eineinlógezczsyW wótzsok einezcanzezrP ketsondej hcynjinu )orue w( )orue w( )łz w( )łz w( )ein/kat( ainadaB .1 ainareibop meiktąjyw z – einiwś kat 40,605 081 65,1 12,390 477 96,6 907 511 akutzs dezrp ńadab od kebórp meinezczseimezrp tinu„ yzdęim acinżór – einiwś ein 85,207 188 26,7 30,312 087 3 76,23 907 511 akutzs mywojark metzsok a ”tsoc od kebórp einareibop – einiwś ein 47,772 062 75,1 86,073 711 1 47,6 287 561 akutzs meinezczseimezrp dezrp ńadab enolezrtsdo erohc i ełdap ikizd kat 00,023 112 00,02 08,265 609 08,58 665 01 akutzs )ynwysap gnirotinom( enolezrtsdo ewordz ikizd )ynwytka gnirotinom( ainareibop tzsoK .1.1 hcytęjbo hcarazsbo an kebórp ,III i II imainezcinargo kat 00,080 205 00,01 02,329 351 2 09,24 802 05 akutzs FSA ejupętsyw hcyrótk an tsej hcyrótk an i wókizd u hcamar w ynaworotinom no ogenwysap ugnirotinom ycęiseim 21 danop do enolezrtsdo ewordz ikizd )ynwytka gnirotinom( ein 05,890 905 54,6 08,302 381 2 66,72 039 87 akutzs hcarazsbo hcyłatsozop an jeiksloP jetilopsopyzcezR ein 00,0181 84,41 57,3677 11,26 521 akutzs enoiwołdo ikizd 35 – 45 – :RCP ńadab meiktąjyw z – einiwś – meinezczseimezrp dezrp ńiwś enolezrtsdo erohc i ełdap ikizd – )ynwysap gnirotinom( enolezrtsdo ewordz ikizd – )ynwytka gnirotinom( kat 13,056 977 2 98,41 25,450 529 11 88,36 976 681 einadab hcytęjbo hcarazsbo an ,III i II imainezcinargo FSA ejupętsyw hcyrótk an tsej hcyrótk an i wókizd u einwysap ynaworotinom no łazrtsdo – ycęiseim 21 danop do hcamar w zaro ynratinas hcikceiwoł wónalp ”tsoc tinu„ yzdęim acinżór – RCP ein 70,493 829 1 33,01 94,647 172 8 13,44 976 681 einadab mywojark metzsok a ńadab tzsoK .2.1 dezrp ainadab – RCP ein 80,389 376 1 43,23 05,779 181 7 57,831 267 15 einadab hcynjyrotarobal ńiwś meinezczseimezrp enolezrtsdo ewordz ikizd – RCP an )ynwytka gnirotinom( hcytęjbo hcarazsbo żin hcynni III–I imainezcinargo ,III i II imainezcinargo etęjbo ein 27,691 417 83,02 08,795 460 3 54,78 440 53 einadab FSA ejupętsyw hcyrótk an no tsej hcyrótk an i wókizd u danop do einwysap ynaworotinom ynratinas łazrtsdo – ycęiseim 21 hcikceiwoł wónalp hcamar w zaro kat 75,0033 30,4 15,061 41 92,71 918 einadab einiwś – ASILE yzdęim acinżór – einiwś – ASILE ein 65,420 01 42,21 13,989 24 94,25 918 einadab mywojark metzsok a ”tsoc tinu„ einadab – einiwś – BI/TPI kat 00,51 00,51 53,46 53,46 1 einadab ecąjazdreiwtop enzcigolores 45 – 55 – einadab – einiwś – BI/TPI – ecąjazdreiwtop enzcigolores ein 79,91 79,91 56,58 56,58 1 einadab ”tsoc tinu„ yzdęim acinżór mywojark metzsok a an enjyckefnyzed ikdorś hcynzcinarg hcaicśjezrp kat 55,192 32 56,01 09,549 99 07,54 7812 margolik dówbo( ąksjysoR ąjcaredeF z ąniarkU i ąisurołaiB ,)ikceiwelórk einezczsyzC .2 ajckefnyzed i an enjyckefnyzed ytam hcynzcinarg hcaicśjezrp ein 60,759 67 78,14 65,141 033 26,971 8381 akutzs ąisurołaiB ,ąksjysoR ąjcaredeF z ąniarkU i enzcinilk einadaB .3 ein 05,877 996 09,41 54,274 200 3 39,36 569 64 anizdog ycarp ytzsok alortnok zaro ijcarukesaoib hcawtsradopsog w ein 12,426 99 12,0 98,612 224 98,0 104 474 rtemolik wódzajod ytzsok hcytęjbo hcarazsbo an III–I imainezcinargo wókizd einawikuzsop enwytka kat 00,005 01 00,01 00,540 54 09,24 0501 akutzs muirotyret an hcyłdap jeiksloP jetilopsopyzcezR wókizd einawikuzsop enwytka muirotyret an hcyłdap ein 00,080 13 06,92 00,053 331 00,721 0501 akutzs – jeiksloP jetilopsopyzcezR ”tsoc tinu„ yzdęim acinżór ennI .4 mywojark metzsok a ainawusu ogenzceipzeb ytzsok hcyrohc i hcyłdap wókizd kołwz uineimorp w hcynolezrtsdo kat 00,004 48 00,04 00,670 263 06,171 0112 akutzs ńiwś u FSA aksingo do mk 05 aineipątsyw ukdapyzrp do bul wókizd u FSA 55 – 65 – ainawusu ogenzceipzeb ytzsok hcyrohc i hcyłdap wókizd kołwz mk 05 uineimorp w hcynolezrtsdo ein 08,166 55 83,62 09,038 832 91,311 0112 akutzs do bul ńiwś u FSA aksingo do FSA aineipątsyw ukdapyzrp tinu„ yzdęim acinżór – wókizd u mywojark metzsok a ”tsoc ainawusu ogenzceipzeb ytzsok an hcyłdap wókizd kołwz hcytęjbo hcarazsbo żin hcynni III–I imainezcinargo ein 08,237 52 84,17 00,493 011 56,603 063 akutzs mk 05 uineimorp w enoizelanz do bul ńiwś u FSA aksingo do FSA aineipątsyw ukdapyzrp wókizd u ainawusu ogenzceipzeb ytzsok wókizd hcyłdap kołwz bóso hcatnurg an hcynoizelanz muirotyret an hcynzcyzif ein 08,9151 99,57 00,0256 00,623 02 akutzs hcynni jeiksloP jetilopsopyzcezR mk 05 uineimorp w enoizelanz żin do bul ńiwś u FSA aksingo do FSA aineipątsyw ukdapyzrp wókizd u sazcdop einawosnanifod )3 ńawikuzsop hcynawozinagroz eiserkaz w ńałaizd wókizd hcyłdap :wółairetam i utęzrps aineinwepaz einakuzsezrp ,ijcarukesaoib od – ein 04,593 85 55,81 08,085 052 06,97 8413 ęboso 1 an ńadab od kebórp ainareibop od – hcycązcintsezcu bóso ald zaro ytzsok – hcainawikuzsop hcyt w wókdorś zaro wójopan i wókłisop modawo wicezrp ynorhco 65 – 75 – bóso ainezdorganyw einawosnanif )4 ,ainawikuzsop hcycąjunokyw einakuzsezrp wókinwocarp żeinwór myt w ein 21,0507 25,03 41,742 03 49,031 132 ęboso 1 an ,jenjyranyreteW ijckepsnI azop enanokyw icśonnyzc az ycarp imanizdog udohcomas udzajod tzsok ogenwytka ecsjeim an ogeworażęic wókizd hcyłdap ainawikuzsop ein 86,8021 11,0 42,4725 84,0 889 01 rtemolik aineizelanzein ukdapyzrp w hcarazsbo an kutzs hcyłdap III–I imainezcinargo hcytęjbo wónalp hcamar w łazrtsdo żin hcynni wókizd hcikceiwoł myt w ,akizd ecimas ełsorod ein 69,871 458 2 61,07 00,189 442 21 00,103 186 04 akutzs ńadab od wókizd hcyt einazcratsod hcarazsbo an – hcynjyrotarobal III i II imainezcinargo hcytęjbo wónalp hcamar w łazrtsdo żin hcynni wókizd hcikceiwoł ecimas eżkat a ,akizd ecimas ełsorod eisap w enolezrtsdo iktalezrp ein 08,638 089 61,07 00,089 702 4 00,103 089 31 akutzs hcytęjbo wórazsbo do mk 04 od myt w ,III i II imainezcinargo ńadab od wókizd hcyt einazcratsod ezrazsbo an – hcynjyrotarobal I imainezcinargo mytęjbo wónalp hcamar w łazrtsdo żin hcynni wókizd hcikceiwoł eżkat a ,akizd ecimas ełsorod enolezrtsdo iktalezrp ecimas ein 25,953 311 2 61,07 00,227 660 9 00,103 221 03 akutzs wórazsbo do mk 04 od eisap w ,III i II imainezcinargo hcytęjbo wókizd hcyt einazcratsod myt w – hcynjyrotarobal ńadab od mynlow ezrazsbo an 75 – 85 – ainawolop hcamar w łazrtsdo cimas ogenratinas ułazrtsdo i hcamar w zaro akizd ketalezrp hcyłsorod ogenratinas ułazrtsdo kat 00,000 005 2 00,001 00,000 527 01 00,924 000 52 akutzs ezrazsbo an akizd cimas an bul I imainezcinargo mytęjbo ęis hcycąjudjanz mynlow ezrazsbo hcytęjbo wórazsbo do mk 04 od III i II imainezcinargo ketalezrp cimas ynratinas łazrtsdo hcarazsbo an akizd cimas hcyłsorod i ein 06,268 087 2 03,031 00,871 039 11 00,955 243 12 akutzs od eisap w enożołop żin hcynni hcytęjbo wórazsbo do mk 04 III i II imainezcinargo hcynni wókizd ynratinas łazrtsdo ełsorod i iktalezrp ecimas żin einazcratsod myt w ,akizd ecimas wórazsbo z hcycązdohcop wókizd ein 23,662 555 2 28,26 00,281 269 01 05,962 676 04 akutzs III–I imainezcinargo hcytęjbo – hcynjyrotarobal ńadab od jetilopsopyzcezR muirotyret an jeiksloP wókizd zsut einaiwildokzseinu ułazrtsdo hcamar w hcynolezrtsdo ćyb ągom ein erótk ,ogenratinas ein 46,155 001 17,95 44,373 134 61,652 4861 akutzs zezrp enaworadopsogaz muirotyret an hcywilśym jeiksloP jetilopsopyzcezR wókizd zsut einaiwildokzseinu ńadab meikinyw mintadod z ein 21,722 301 89,28 21,938 244 89,553 4421 akutzs FSA uknureik w hcynjyrotarobal hcynawywohcezrp zsut zaro indołhc w imazsut imyt z 85 – 95 – wókizd zsut einaiwildokzseinu hcamar w hcynolezrtsdo ćyb ągom ein erótk ,ainawolop ein 46,756 71 86,46 85,647 57 64,772 372 akutzs zezrp enaworadopsogaz muirotyret an hcywilśym jeiksloP jetilopsopyzcezR ,wókizd uwołdo einawosnanifod ein 83,7142 76,271 63,073 01 47,047 41 kutzs 3 od utropsnart zaro ainecreimśu hci ogenozdreiwtaz udałkaz od ainezdązropzor 42 .tra z eindogz jeżywop ein 80,1531 21,051 00,6975 00,446 9 einaiwildokzseinu i 9002/9601 rn kutzs 3 wókizd hcynocreimśu kołwz uinezdreiwts op ńiwś ujobu tzsok FSA aineipątsyw ukdapyzrp ein 01,954 28,19 05,9691 09,393 5 ainiwś udzajod imatzsok z zarw akizd u ńiwś utropsnart imatzsok zaro iwojobu hci ainaddop ulec w enaddop einiwś az ainawodokzsdo hcamar w uicibaz bul iwojobu ein 50,984 18,79 00,8902 06,914 5 akutzs ijcalupoped jetiwokłac o ijzyced ukdapyzrp uinezdreiwts op ńiwś akizd u FSA aineipątsyw ainawokanzo tzsok ein 34,87 32,0 81,433 89,0 143 akutzs acarp – ogenlaudiwydni zezrp ynecyw tzsok ńiwś icśotraw wócwanzozcezr ein 07,22 80,9 34,79 79,83 5,2 anizdog ńiwś ijcalupoped eizakan yzrp ukdapyzrp uinezdreiwts op akizd u FSA aineipątsyw wótzsok hcynoiseinop torwz ein 72,7272 72,7272 00,007 11 00,007 11 1 akutzs hcynwołowyż inwołdo ywodub wótzsok hcynoiseinop torwz ein 20,7131 20,7131 00,0565 00,0565 1 akutzs inwołdo umjan ogenzcor hcynwołowyż 95 – 06 – hcynoiseinop einawosnanifod × akutzs ainamyzrtu i igułsbo wótzsok ein 41,3582 75,6241 00,042 21 00,0216 2 cąiseim mynzcinhcet einats myrbod w hcynwołowyż inwołdo ketolu ukurdyw tzsok kat 01,9323 01,0 22,406 31 24,0 193 23 akutzs hcynjycamrofni ńelokzs hcynozdaworpezrp tzsok ein 87,9184 22,42 11,476 02 98,301 991 akutzs hcywopurg wókinwocarp ycarp tzsok jenjyranyreteW ijckepsnI enlow owowatsu ind bul ytobos w ein 04,828 158 26,8 00,043 656 3 00,73 028 89 anizdog meinareibop z jenaząiwz ycarp do hcynjyrotarobal ńadab od kebórp FSA uknureik w wókinwocarp ycarp tzsok jenjyranyretew yneigih wódałkaz enlow owowatsu ind bul ytobos w ein 06,976 521 26,8 00,064 935 00,73 085 41 anizdog meinadab z jenaząiwz ycarp do uknureik w kebórp mynjyrotarobal FSA 17,108 438 52 24,732 828 011 mezar 75,203 892 6 17,925 910 72 enlawokifilawk ytzsok myt w imynzcytyw z eindogz łz 92,4 orue usruk gułdew onozcilbo umargorp tzsoK .TAV zeb enadop ąs icśotraw eiktsyzsW .umargorp hcamar w hcynozsonop wótzsok iknucazs ejumjebo azilanA .r 4202 kinreizdźap :ajcazilautka – watsu hcynawotkejorp hcywosnanif wóktuks ainawocazso ąwatsdop hcycądęb hcynzcimonokeorkam wókinźaksw hcytilondej ainawosots imycązcytod 6202 kor an jewoteżdub eiwatsu w tązreiwz hcynźakaz bórohc einazclawz an hcynaizdiwezrp wóktadyw icśokleiw od enawosotsod ąnatsoz erótk ,umargorp ijcazilaer ytzsok ewoknucazs ot ąS .wódowejow yteżdub – 58 icśęzc w zaro ewolec ywrezer – 38 icśęzc w hcynolśerko wóktadyw utimil hcamar w zaro tązreiwz hcynźakaz bórohc einazclawz an hcynozcanzezrp hcywolec wrezer wótimil hcamar w 38 icśęzc w hcynolśerko hcywoteżdub wókdorś ez ęis awybdo umargorp einawosnaniF – 22010 łaizdzor ,owtceiwoł i owtcinlor – 010 łaizd ,wódowejow yteżdub – 58 icśęzc w hcynolśerko hcywoteżdub wókdorś ez zaro jenjyranyreteW ijckepsnI hcywowatsu ńadaz ęjcazilaer an .ogecęzreiwz ainezdohcop hcatkudorp i tązreiwz hcaknakt w hcynzcigoloib i hcynzcimehc icśołatsozop ewognirotinom ainadab zaro tązreiwz hcynźakaz bórohc einazclawz 06 – 16 – .r 7202 w umargorp ijcazilaer ytzsoK .3.8 kesoinW einawosnanifod o atowK tzsoK atowK tzsoK abzciL yzsudnuf z atiwokłac ywoktsondej atiwokłac ywoktsondej aktsondeJ eineinlógezczsyW wótzsok einezcanzezrP ketsondej hcynjinu )orue w( )orue w( )łz w( )łz w( )ein/kat( ainadaB .1 ainareibop meiktąjyw z – einiwś kat 40,605 081 65,1 12,390 477 96,6 907 511 akutzs dezrp ńadab od kebórp meinezczseimezrp tinu„ yzdęim acinżór – einiwś ein 85,207 188 26,7 30,312 087 3 76,23 907 511 akutzs mywojark metzsok a ”tsoc od kebórp einareibop – einiwś ein 47,772 062 75,1 86,073 711 1 47,6 287 561 akutzs meinezczseimezrp dezrp ńadab enolezrtsdo erohc i ełdap ikizd kat 00,023 112 00,02 08,265 609 08,58 665 01 akutzs )ynwysap gnirotinom( enolezrtsdo ewordz ikizd )ynwytka gnirotinom( ainareibop tzsoK .1.1 hcytęjbo hcarazsbo an kebórp ,III i II imainezcinargo kat 00,080 205 00,01 02,329 351 2 09,24 802 05 akutzs FSA ejupętsyw hcyrótk an no tsej hcyrótk an i wókizd u hcamar w ynaworotinom ogenwysap ugnirotinom ycęiseim 21 danop do enolezrtsdo ewordz ikizd )ynwytka gnirotinom( ein 05,890 905 54,6 08,302 381 2 66,72 039 87 akutzs hcarazsbo hcyłatsozop an jeiksloP jetilopsopyzcezR ein 00,0181 84,41 57,3677 11,26 521 akutzs enoiwołdo ikizd 16 – 26 – :RCP ńadab meiktąjyw z – einiwś – meinezczseimezrp dezrp ńiwś enolezrtsdo erohc i ełdap ikizd – ,)ynwysap gnirotinom( enolezrtsdo ewordz ikizd – an )ynwytka gnirotinom( kat 13,056 977 2 98,41 25,450 529 11 88,36 976 681 einadab hcytęjbo hcarazsbo ,III i II imainezcinargo FSA ejupętsyw hcyrótk an no tsej hcyrótk an i wókizd u einwysap ynaworotinom łazrtsdo – ycęiseim 21 danop do hcamar w zaro ynratinas hcikceiwoł wónalp ”tsoc tinu„ yzdęim acinżór – RCP ein 70,493 829 1 33,01 94,647 172 8 13,44 976 681 einadab mywojark metzsok a ńadab tzsoK .2.1 dezrp ainadab – RCP ein 80,389 376 1 43,23 05,779 181 7 57,831 267 15 einadab hcynjyrotarobal ńiwś meinezczseimezrp enolezrtsdo ewordz ikizd – RCP )ynwytka gnirotinom( hcytęjbo hcarazsbo an żin hcynni III–I imainezcinargo ,III i II imainezcinargo etęjbo ein 27,691 417 83,02 08,795 460 3 54,78 440 53 einadab FSA ejupętsyw hcyrótk an no tsej hcyrótk an i wókizd u danop do einwysap ynaworotinom ynratinas łazrtsdo – ycęiseim 21 hcikceiwoł wónalp hcamar w zaro kat 75,0033 30,4 15,061 41 92,71 918 einadab einiwś – ASILE yzdęim acinżór – einiwś – ASILE ein 65,420 01 42,21 13,989 24 94,25 918 einadab mywojark metzsok a ”tsoc tinu„ einadab – einiwś – BI/TPI kat 00,51 00,51 53,46 53,46 1 einadab ecąjazdreiwtop enzcigolores 26 – 36 – einadab – einiwś – BI/TPI – ecąjazdreiwtop enzcigolores ein 79,91 79,91 56,58 56,58 1 einadab ”tsoc tinu„ yzdęim acinżór mywojark metzsok a an enjyckefnyzed ikdorś hcynzcinarg hcaicśjezrp kat 55,192 32 56,01 09,549 99 07,54 7812 margolik dówbo( ąksjysoR ąjcaredeF z ąniarkU i ąisurołaiB ,)ikceiwelórk einezczsyzC .2 ajckefnyzed i an enjyckefnyzed ytam hcynzcinarg hcaicśjezrp ein 60,759 67 78,14 65,141 033 26,971 8381 akutzs ąisurołaiB ,ąksjysoR ąjcaredeF z ąniarkU i enzcinilk einadaB .3 ein 05,877 996 09,41 54,274 200 3 39,36 569 64 anizdog ycarp ytzsok alortnok zaro ijcarukesaoib hcawtsradopsog w ein 12,426 99 12,0 98,612 224 98,0 104 474 rtemolik wódzajod ytzsok hcytęjbo hcarazsbo an III–I imainezcinargo wókizd einawikuzsop enwytka kat 00,005 01 00,01 00,540 54 09,24 0501 akutzs muirotyret an hcyłdap jeiksloP jetilopsopyzcezR wókizd einawikuzsop enwytka muirotyret an hcyłdap ein 00,080 13 06,92 00,053 331 00,721 0501 akutzs – jeiksloP jetilopsopyzcezR ”tsoc tinu„ yzdęim acinżór ennI .4 mywojark metzsok a ainawusu ogenzceipzeb ytzsok hcyrohc i hcyłdap wókizd kołwz uineimorp w hcynolezrtsdo kat 00,004 48 00,04 00,670 263 06,171 0112 akutzs ńiwś u FSA aksingo do mk 05 aineipątsyw ukdapyzrp do bul wókizd u FSA 36 – 46 – ainawusu ogenzceipzeb ytzsok hcyrohc i hcyłdap wókizd kołwz mk 05 uineimorp w hcynolezrtsdo ein 08,166 55 83,62 09,038 832 91,311 0112 akutzs do bul ńiwś u FSA aksingo do FSA aineipątsyw ukdapyzrp tinu„ yzdęim acinżór – wókizd u mywojark metzsok a ”tsoc ainawusu ogenzceipzeb ytzsok hcyłdap wókizd kołwz hcytęjbo hcarazsbo an żin hcynni III–I imainezcinargo ein 08,237 52 84,17 00,493 011 56,603 063 akutzs mk 05 uineimorp w enoizelanz do bul ńiwś u FSA aksingo do FSA aineipątsyw ukdapyzrp wókizd u ainawusu ogenzceipzeb ytzsok wókizd hcyłdap kołwz bóso hcatnurg an hcynoizelanz muirotyret an hcynzcyzif ein 08,9151 99,57 00,0256 00,623 02 akutzs hcynni jeiksloP jetilopsopyzcezR mk 05 uineimorp w enoizelanz żin do bul ńiwś u FSA aksingo do FSA aineipątsyw ukdapyzrp wókizd u sazcdop einawosnanifod )5 ńawikuzsop hcynawozinagroz eiserkaz w ńałaizd wókizd hcyłdap :wółairetam i utęzrps aineinwepaz einakuzsezrp ,ijcarukesaoib od – ein 04,593 85 55,81 08,085 052 06,97 8413 ęboso 1 an ńadab od kebórp ainareibop od – hcycązcintsezcu bóso ald zaro ytzsok – hcainawikuzsop hcyt w wókdorś zaro wójopan i wókłisop modawo wicezrp ynorhco 46 – 56 – bóso ainezdorganyw einawosnanif )6 ,ainawikuzsop hcycąjunokyw einakuzsezrp wókinwocarp żeinwór myt w ein 21,050 7 25,03 41,742 03 49,031 132 ęboso 1 an ,jenjyranyreteW ijckepsnI azop enanokyw icśonnyzc az ycarp imanizdog udohcomas udzajod tzsok ogenwytka ecsjeim an ogeworażęic wókizd hcyłdap ainawikuzsop ein 86,8021 11,0 42,4725 84,0 889 01 rtemolik aineizelanzein ukdapyzrp w hcarazsbo an kutzs hcyłdap III–I imainezcinargo hcytęjbo wónalp hcamar w łazrtsdo żin hcynni wókizd hcikceiwoł myt w ,akizd ecimas ełsorod ein 69,871 458 2 61,07 00,189 442 21 00,103 186 04 akutzs ńadab od wókizd hcyt einazcratsod hcarazsbo an – hcynjyrotarobal III i II imainezcinargo hcytęjbo wónalp hcamar w łazrtsdo żin hcynni wókizd hcikceiwoł ecimas eżkat a ,akizd ecimas ełsorod eisap w enolezrtsdo iktalezrp ein 08,638 089 61,07 00,089 702 4 00,103 089 31 akutzs hcytęjbo wórazsbo do mk 04 od myt w ,III i II imainezcinargo ńadab od wókizd hcyt einazcratsod ezrazsbo an – hcynjyrotarobal I imainezcinargo mytęjbo wónalp hcamar w łazrtsdo żin hcynni wókizd hcikceiwoł eżkat a ,akizd ecimas ełsorod enolezrtsdo iktalezrp ecimas ein 25,953 311 2 61,07 00,227 660 9 00,103 221 03 akutzs wórazsbo do mk 04 od eisap w ,III i II imainezcinargo hcytęjbo wókizd hcyt einazcratsod myt w – hcynjyrotarobal ńadab od mynlow ezrazsbo an 56 – 66 – ainawolop hcamar w łazrtsdo cimas ogenratinas ułazrtsdo i hcamar w zaro akizd ketalezrp hcyłsorod ogenratinas ułazrtsdo kat 00,000 005 2 00,001 00,000 527 01 00,924 000 52 akutzs ezrazsbo an akizd cimas an bul I imainezcinargo mytęjbo ęis hcycąjudjanz mynlow ezrazsbo hcytęjbo wórazsbo do mk 04 od III i II imainezcinargo ketalezrp cimas ynratinas łazrtsdo hcarazsbo an akizd cimas hcyłsorod i ein 06,268 087 2 03,031 00,871 039 11 00,955 243 12 akutzs od eisap w enożołop żin hcynni hcytęjbo wórazsbo do mk 04 III i II imainezcinargo hcynni wókizd ynratinas łazrtsdo ełsorod i iktalezrp ecimas żin einazcratsod myt w ,akizd ecimas wórazsbo z hcycązdohcop wókizd ein 23,662 555 2 28,26 00,281 269 01 05,962 676 04 akutzs III–I imainezcinargo hcytęjbo – hcynjyrotarobal ńadab od jetilopsopyzcezR muirotyret an jeiksloP wókizd zsut einaiwildokzseinu ułazrtsdo hcamar w hcynolezrtsdo ćyb ągom ein erótk ,ogenratinas ein 46,155 001 17,95 44,373 134 61,652 4861 akutzs zezrp enaworadopsogaz muirotyret an hcywilśym jeiksloP jetilopsopyzcezR wókizd zsut einaiwildokzseinu ńadab meikinyw mintadod z ein 21,722 301 89,28 21,938 244 89,553 4421 akutzs FSA uknureik w hcynjyrotarobal hcynawywohcezrp zsut zaro indołhc w imazsut imyt z 66 – 76 – wókizd zsut einaiwildokzseinu hcamar w hcynolezrtsdo ćyb ągom ein erótk ,ainawolop ein 46,756 71 86,46 85,647 57 64,772 372 akutzs zezrp enaworadopsogaz muirotyret an hcywilśym jeiksloP jetilopsopyzcezR ,wókizd uwołdo einawosnanifod ein 83,7142 76,271 63,073 01 47,047 41 kutzs 3 od utropsnart zaro ainecreimśu hci ogenozdreiwtaz udałkaz od ainezdązropzor 42 .tra z eindogz jeżywop ein 80,1531 21,051 00,6975 00,446 9 einaiwildokzseinu i 9002/9601 rn kutzs 3 wókizd hcynocreimśu kołwz uinezdreiwts op ńiwś ujobu tzsok FSA aineipątsyw ukdapyzrp ein 01,954 28,19 05,9691 09,393 5 ainiwś udzajod imatzsok z zarw akizd u ńiwś utropsnart imatzsok zaro iwojobu hci ainaddop ulec w enaddop einiwś az ainawodokzsdo hcamar w uicibaz bul iwojobu ein 50,984 18,79 00,8902 06,914 5 akutzs ijcalupoped jetiwokłac o ijzyced ukdapyzrp uinezdreiwts op ńiwś akizd u FSA aineipątsyw ainawokanzo tzsok ein 34,87 32,0 81,433 89,0 143 akutzs acarp – ogenlaudiwydni zezrp ynecyw tzsok ńiwś icśotraw wócwanzozcezr ein 07,22 80,9 34,79 79,83 5,2 anizdog ńiwś ijcalupoped eizakan yzrp ukdapyzrp uinezdreiwts op akizd u FSA aineipątsyw wótzsok hcynoiseinop torwz ein 72,7272 72,7272 00,007 11 00,007 11 1 akutzs hcynwołowyż inwołdo ywodub wótzsok hcynoiseinop torwz ein 20,7131 20,7131 00,0565 00,0565 1 akutzs inwołdo umjan ogenzcor hcynwołowyż 76 – 86 – hcynoiseinop einawosnanifod × akutzs ainamyzrtu i igułsbo wótzsok ein 41,3582 75,6241 00,042 21 00,0216 2 cąiseim mynzcinhcet einats myrbod w hcynwołowyż inwołdo ketolu ukurdyw tzsok kat 01,9323 01,0 22,406 31 24,0 193 23 akutzs hcynjycamrofni ńelokzs hcynozdaworpezrp tzsok ein 87,9184 22,42 11,476 02 98,301 991 akutzs hcywopurg wókinwocarp ycarp tzsok jenjyranyreteW ijckepsnI enlow owowatsu ind bul ytobos w ein 04,828 158 26,8 00,043 656 3 00,73 028 89 anizdog meinareibop z jenaząiwz ycarp do hcynjyrotarobal ńadab od kebórp FSA uknureik w wókinwocarp ycarp tzsok jenjyranyretew yneigih wódałkaz enlow owowatsu ind bul ytobos w ein 06,976 521 26,8 00,064 935 00,73 085 41 anizdog meinadab z jenaząiwz ycarp do uknureik w kebórp mynjyrotarobal FSA 17,108 438 52 24,732 828 011 mezar 75,203 892 6 17,925 910 72 enlawokifilawk ytzsok myt w imynzcytyw z eindogz łz 92,4 orue usruk gułdew onozcilbo umargorp tzsoK .TAV zeb enadop ąs icśotraw eiktsyzsW .umargorp hcamar w hcynozsonop wótzsok iknucazs ejumjebo azilanA .r 4202 kinreizdźap :ajcazilautka – watsu hcynawotkejorp hcywosnanif wóktuks ainawocazso ąwatsdop hcycądęb hcynzcimonokeorkam wókinźaksw hcytilondej ainawosots imycązcytod 7202 kor an jewoteżdub eiwatsu w tązreiwz hcynźakaz bórohc einazclawz an hcynaizdiwezrp wóktadyw icśokleiw od enawosotsod ąnatsoz erótk ,umargorp ijcazilaer ytzsok ewoknucazs ot ąS .wódowejow yteżdub – 58 icśęzc w zaro ewolec ywrezer – 38 icśęzc w hcynolśerko wóktadyw utimil hcamar w zaro tązreiwz hcynźakaz bórohc einazclawz an hcynozcanzezrp hcywolec wrezer wótimil hcamar w 38 icśęzc w hcynolśerko hcywoteżdub wókdorś ez ęis awybdo umargorp einawosnaniF – 22010 łaizdzor ,owtceiwoł i owtcinlor – 010 łaizd ,wódowejow yteżdub – 58 icśęzc w hcynolśerko hcywoteżdub wókdorś ez zaro jenjyranyreteW ijckepsnI hcywowatsu ńadaz ęjcazilaer an .ogecęzreiwz ainezdohcop hcatkudorp i tązreiwz hcaknakt w hcynzcigoloib i hcynzcimehc icśołatsozop ewognirotinom ainadab zaro tązreiwz hcynźakaz bórohc einazclawz 86