Sztuczna inteligencja vs. Prawa autorskie (AI Act, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych)

Czy dzieła stworzone przez AI mają prawa autorskie w Polsce?

W dobie szybko rozwijającej się technologii coraz częściej stajemy przed pytaniami, które jeszcze kilka lat temu były czystą abstrakcją. Jednym z nich jest to, czy dzieła stworzone przez sztuczną inteligencję (AI) mogą być chronione prawem autorskim.

Czym są prawa autorskie?

Prawa autorskie to zestaw praw, które chronią twórczość człowieka. Zgodnie z polską ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, utwory literackie, muzyczne, plastyczne, filmowe, a także oprogramowanie komputerowe podlegają ochronie od momentu ich powstania. Ważnym aspektem jest to, że autorem może być tylko człowiek — co wprowadza komplikacje w przypadku AI.

Czy AI może być autorem dzieła?

Polskie prawo, podobnie jak prawo większości krajów, nie przewiduje możliwości, by sztuczna inteligencja była autorem dzieła. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, "Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze [...]" Kluczowy tutaj jest "indywidualny charakter", który odnosi się do ludzkiej kreatywności.

AI nie posiada świadomości ani kreatywności w rozumieniu prawnym. Dzieła stworzone przez algorytmy nie spełniają warunków, które prawo autorskie przypisuje twórczości. Dlatego AI nie może być uznane za twórcę w świetle polskiego prawa.

Kto ma prawa do dzieła stworzonego przez AI?

Choć AI nie może być uznane za autora, osoba, która wykorzystuje sztuczną inteligencję, może mieć prawa do utworów generowanych przez nią. Zależy to jednak od okoliczności, w jakich twórczość powstaje. Jeżeli AI jest narzędziem wykorzystywanym przez człowieka do realizacji jego zamierzeń, to człowiek ten może być uznany za autora. Sytuacja komplikuje się, gdy AI generuje treści całkowicie autonomicznie, bez ludzkiej ingerencji.

W przypadku Polski nie istnieje jeszcze uregulowanie prawne, które bezpośrednio odnosiłoby się do tej kwestii. W praktyce jednak najczęściej uznaje się, że prawa autorskie należą do osoby, która "zaprogramowała" proces twórczy AI lub kontroluje wynik jego pracy.

Czy AI Act wpływa na prawa autorskie?

AI Act, czyli Akt o Sztucznej Inteligencji, jest jednym z pierwszych kompleksowych regulacji prawnych Unii Europejskiej, które mają na celu uregulowanie wykorzystywania sztucznej inteligencji. Choć głównym celem AI Act nie jest bezpośrednie regulowanie kwestii praw autorskich, wprowadza on szereg przepisów, które mogą mieć wpływ na twórczość generowaną przez AI.

Jednym z kluczowych wymogów AI Act jest obowiązek transparentności. Zgodnie z tym aktem, w określonych przypadkach użytkownicy sztucznej inteligencji będą zobowiązani do poinformowania, że dane treści (np. tekst, obraz, muzyka) zostały wygenerowane przez algorytm AI. Ma to na celu zapewnienie, że odbiorcy takich treści są świadomi, iż nie powstały one w wyniku działalności ludzkiej, co ma znaczenie także w kontekście ochrony praw autorskich. Więcej o AI Act'cie możesz przeczytać w artykule: "AI Act 2024: Nowe wyzwania i obowiązki dla firm i użytkowników AI"

Przykłady zastosowania prawa

Wyobraźmy sobie, że firma XYZ stworzyła narzędzie AI do generowania muzyki. Jeśli pracownik firmy użyje tego narzędzia, aby wygenerować utwór, to firma, jako właściciel narzędzia, może rościć sobie prawa do tej twórczości. Jednak jeśli AI samodzielnie wygeneruje muzykę bez jakiejkolwiek ludzkiej ingerencji, mogą pojawić się pytania o to, czy utwór ten może być w ogóle chroniony.

Podsumowanie

W świetle polskiego prawa dzieła stworzone przez AI nie mogą być chronione prawami autorskimi jako samodzielne twory sztucznej inteligencji. Twórczość AI może być jednak przypisana ludziom, którzy ją stworzyli lub zarządzają procesem twórczym. Temat ten wciąż wymaga dalszych regulacji prawnych, które uwzględnią dynamiczny rozwój technologii.